Sông Bưởi[i] chảy qua đời tôi,
Từ thủa mẹ qua cầu lẽ mọn,
Chỉếc nhẫn cầu hôn trong tay người lóng ngóng,
Sợi tơ tằm vương vướng bước cô dâu,
Bãi ngô khô râu! Ruộng dưa héo nụ,
Mồ hôi mẹ đẫm mặt trời lam lũ,
Có bao giờ tưới xanh, lại ngày xanh,
Chưa hết tủi phận mình lại cơ cực nỗi chiến tranh,
Sông Bưởi đẩy chuyến phà tuổi thơ tôi về biển,
Mới 5 tuổi, nói chưa tròn tiếng,
Tôi đã bắt đầu bập bẹ tiếng đạn bom,
Quẩy nhọc nhằn trên đôi vai mẹ còm nhom,
Bùn nâu sẫm, thân cò lặn lội,
Ngày tản cư, những vết đạn cày nát cả một triền sông tối,
Những hạt cát khô ròn rên rẩm dưới trời sao,
Áo buộc, quần xắn ống thấp ổng cao,
Mẹ cõng con đỉ dưới lòng sông cạn nước,
Khuất lũy tre xanh còn mấy lần qua ngược,
Gửi cái nhìn về sâu thẳm, quê hương,
Bao năm tha phương, bao năm con vuỉ bước đến trường,
Bao năm mẹ vẫn gửi thương về sông Bưởỉ,
Con vẽ hình quê hương theo lời mẹ nói
Vẫn bến phà, guồng xe nước, bãi dâu,
Tiếng súng im rồi, vừa tắt ánh hỏa châu,
Con chở mẹ về quê, trong nỗi đời xanh lá,
Dầu những đoạn đường, xe vật người mệt lả,
Những gương mặt hồi hương, lấp lóa mặt trời,
Nay xa rồi, xa lắm mẹ hiền ơi,
Dòng năm tháng, chảy qua đời tức tưởi,
Như những chú rô non- quẫy mơ chiều đứt lưới,
Con bơi về sông Bưởi, nước ngời xanh./.
Trịnh Hữu Thịnh
[i] Sông có hai nhánh, gần như không phân biệt được nhánh chính, phụ. Một nhánh (coi là nhánh chính) bắt nguồn từ xã Phú Cường huyện Tân Lạc, sau khi thu nhận nước từ các con suối từ vùng núi Chu, cao 450 m thuộc xã Ba Khan huyện Mai Châu, của xã Phú Vinh, xã Phú Cường huyện Tân Lạc thành đầu nguồn của sông. Nhánh kia bắt nguồn từ vùng núi cao xã Trung Hòa, huyện Tân Lạc (ngang với xã Phú Cường về phía đông Bắc). Cả hai nhánh này, đều nằm ở phía nam hồ Hòa Bình, nơi bắt nguồn cách hồ này khoảng 7–10 km. Hai nhánh này chảy theo hướng tây bắc-đông nam qua địa phận huyện Tân Lạc, vào địa phận huyện Lạc Sơn, hợp lưu tại khu vực giáp ranh giữa xã Định Cư và Hương Nhượng, phía tây nam thị trấn Vụ Bản, huyện Lạc Sơn thành một dòng. Sau đó sông hợp lưu với nhánh thứ ba bên tả ngạn cách đó khoảng 2 km, tại trung tâm thị trấn Vụ Bản, rồi tiếp tục chảy qua huyện Lạc Sơn, vượt qua phía tây Vườn quốc gia Cúc Phương. Nhánh bên tả ngạn ngắn hơn hai nhánh nói trên, cũng với 2 nhánh khá lớn là sông Vó, sông Yên Phú, có nguồn nước dồi dào từ vùng núi đất cao của vùng Núi Cốt Ca cao trên 1000m và vùng núi phía đông nam của huyện Lạc Sơn, tăng nguồn nguồn thủy lực cho con sông lên gấp bội. Khi Đến gần Dốc Lào trong địa phận xã Thạch Lâm huyện Thạch Thành tỉnh Thanh Hóa, nó hợp lưu với một nhánh nhỏ phía hữu ngạn rồi chảy tiếp qua địa phận huyện Thạch Thành. Tới địa phận các xã Thạch Định, Kim Tân, nó đổi hướng thành bắc-nam và chảy ngoằn ngoèo qua địa phận huyện Vĩnh Lộc để sau cùng đổ vào bờ trái sông Mã, nơi giáp ranh các xã Vĩnh Thái, Vĩnh Khang (huyện Vĩnh Lộc) và Yên Thái (huyện Yên Định), tỉnh Thanh Hóa. Tổng chiều dài 130 km. Diện tích lưu vực 1.790 km².
