Trong Y học cổ truyền, “hàn khí” không chỉ là cảm giác lạnh thông thường mà là một yếu tố gây bệnh thâm nhập sâu vào cơ thể. Hàn khí âm thầm làm tổn thương dương khí, gây ngưng trệ khí huyết và suy yếu tạng phủ nếu không được nhận biết và xử lý kịp thời. Sự xâm nhập này diễn ra theo từng cấp độ, từ ngoài vào trong, từ da thịt đến kinh lạc, và cuối cùng là nội tạng cùng cốt tủy.
Nếu được phát hiện và điều chỉnh sớm, hàn khí có thể dễ dàng bị loại bỏ. Tuy nhiên, nếu để lâu dài, nó sẽ trở thành nguyên nhân của nhiều bệnh mạn tính nghiêm trọng như đau nhức xương khớp, lạnh bụng, tiêu chảy, suy thận và suy dương. Điều nguy hiểm là hàn khí không xâm nhập cùng lúc mà tiến triển dần theo thời gian, hủy hoại cơ thể từ nông đến sâu.
Cấp Độ 1: Hàn khí phạm biểu
Ở giai đoạn đầu, hàn khí mới chỉ xâm nhập phần biểu, tức là lớp da, lông và cơ bắp bên ngoài cơ thể. Người bệnh thường cảm thấy sợ lạnh, ớn gió, hắt hơi, sổ mũi, nổi gai ốc, thậm chí có thể sốt nhẹ. Đây là trạng thái “Phong hàn phạm biểu” theo Y học cổ truyền, khi tà khí còn bám ở bên ngoài và chưa đi sâu vào nội tạng.
Nếu được xử lý kịp thời, hàn khí ở cấp độ này rất dễ bị đẩy ra ngoài. Các phương pháp thường dùng là giữ ấm cơ thể, xông hơi bằng các loại lá có tính ấm như gừng, sả, tía tô, hoặc uống nước gừng nóng để kích thích cơ thể ra mồ hôi, giúp tà khí thoát ra ngoài. Tuy nhiên, nếu chủ quan và không điều trị, hàn khí sẽ có nguy cơ tiến sâu hơn vào bên trong cơ thể.
Cấp Độ 2: Hàn khí phạm lý
Khi hàn khí đã xâm nhập vào tạng phủ (lý), chủ yếu ảnh hưởng đến tỳ vị và thận, người bệnh sẽ có các triệu chứng rõ rệt hơn. Các dấu hiệu thường gặp bao gồm bụng lạnh, đau bụng sau khi ăn đồ sống lạnh, dễ tiêu chảy, đầy bụng, tiểu tiện nhiều, mỏi lưng gối và toàn thân uể oải.
Theo Y học cổ truyền, tỳ hàn sẽ làm giảm khả năng vận hóa, dẫn đến ăn không tiêu và tiêu chảy kéo dài. Thận hàn gây ra tình trạng không ôn ấm được gân cốt, làm tay chân lạnh, lưng gối yếu và đau nhức. Nguyên nhân chính thường do thói quen ăn uống lạnh, sinh sống lâu trong môi trường ẩm thấp, hoặc do cơ địa vốn có tỳ thận dương hư. Phép trị trong trường hợp này là ôn trung tán hàn, kiện tỳ ôn thận, thường sử dụng các thảo dược có tính ấm như quế chi, bạch truật, can khương và phụ tử chế.
Giải pháp phòng ngừa và điều trị
Để phòng tránh và điều trị hàn khí hiệu quả, cần áp dụng các biện pháp tổng hợp:
- Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt chú trọng giữ ấm các vùng cổ, bụng, lưng và chân quanh năm.
- Hỗ trợ cơ thể: Sử dụng phương pháp cứu ngải và các thảo dược có tính ôn dương, trục hàn để tăng cường sức đề kháng.
- Chế độ ăn uống: Tăng cường các thực phẩm có tính ấm như gừng, quế, tía tô; đồng thời hạn chế tối đa việc ăn uống đồ lạnh, sống kéo dài.
- Day bấm huyệt: Thực hiện day bấm các huyệt Quan Nguyên, Khí Hải, Túc Tam Lý mỗi ngày để bổ khí, phục hồi dương khí cho cơ thể.
Hàn khí, ban đầu chỉ là cảm giác lạnh thoáng qua, nhưng nếu bị bỏ mặc, có thể dẫn đến các bệnh mạn tính khó chữa. Việc giữ ấm cơ thể và dưỡng dương khí chính là nền tảng cốt lõi để phòng bệnh, giúp khí huyết lưu thông ổn định, tạng phủ khỏe mạnh, từ đó duy trì sức khỏe lâu dài.
Theo Bác Sĩ Lan – Trung Tâm Thuốc Dân Tộc
