Chiến tranh chống Mỹ đã lùi xa 44 năm (30/4/1975 – 30/4/2019) nhưng những kỷ niệm về một thời hoa lửa, một thời bom đạn với đồng đội thì vẫn nguyên vẹn trong tôi mỗi khi nhìn lên tấm bản đồ “Đường 20 Quyết Thắng: 3000 ngày đêm mồ hôi, máu và nước mắt”.
“Thế hệ Hồ Chí Minh” đã cho tôi đồng đội tôi được chắp cánh bay cao, bay xa trên đất trời của Tổ quốc, và được góp một hạt cát nhỏ vào công cuộc giành, giữ bảo vệ Độc lập – Tự do; được cống hiến tuổi trẻ cho con đường Trường Sơn huyền thoại của những năm 65 thế kỷ XX.
Hành trang vào đời của chúng tôi là cuốc, xẻng, búa, choòng[i], chiếc ruột tượng đựng gạo buộc vòng quanh chiếc ba lô vuông, 2 bộ quần áo TNXP màu cỏ úa, phụ cấp 5đ/tháng với 03 lạng đường, 01 hộp thuốc đánh răng và 01 bánh xà phòng.
Nghị quyết TW lần thứ XI (Tháng 3/1965) và lần thứ XII (Tháng 12/1965) đã xác định rõ chống Mỹ cữu nước là nhiệm vụ thiêng liêng của dân tộc ta; miền Bắc là hậu phương lớn: Sẵn sàng đáp ứng mọi yêu cầu của tiền tuyến lớn “Thóc không thiếu 1 cân, Quân không thiếu một người” vì miền Nam ruột thịt “Thi đua phấn đấu mỗi người làm việc bằng hai”.
Mùa khô 1966 – 1967, bị thua đau ở chiến trường Miền Nam. Giặc Mỹ điên cuồng đánh phá tuyến chi viện của hậu phương lớn. Trong tác phẩm “Trường Sơn miền ký ức” nhà xuất bản Quân đội, tập 1 trang 197 trung tướng Đồng Sỹ Nguyên[ii] có câu: “Toàn cảnh cua chữ A là một vùng tử địa, một bãi hố bom khổng lồ, những quả đồi bị bóc hết trơ ra từng mảng đất ba zan đỏ như tiết” . Đại tá Hoàng Trá[iii] viết: “ Địch đã chọn trọng điểm ATP[iv] là nơi có địa hình đặc biệt hiểm yếu để ngăn chặn ta, cường độ đánh phá ác liệt, mật độ dầy đặc, khép kín cả thời gian và không gian như chúng nói “con chuột không chạy thoát” .
Vâng!
Tất cả sự tàn khốc của bọm đạn giặc Mỹ không khuất phục chúng tôi những cán bộ, đội viên TNXP C5 Đội 25 một tập thể những con người thép trong đó có tiểu đội cảm tử cua chữ A. Chúng tôi mang theo tình yêu quê hương, đất nước vào trận chiến; chủ nghĩa anh hùng cách mạng có trong tâm khảm chúng tôi là “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.
***
Thời thế tạo anh hùng! Tiểu đội cảm tử lúc đầu gồm 12 đồng chí[v]. Sau buổi lễ phát động thi đua lập thành tích chào mừng 37 năm ngày thành lập Đoàn 26/3, sáng ngày 25/3/67 những khẩu hiệu viết to, đậm trên vỏ hòm bộc phá “Thề quyết tử cho cua chữ A quyết thắng”, “Thông đường là chiến thắng” được cắm khắp trên đường từ Km 76 – Km 82. Ngày 27/3 không khí trong thung lũng chúng tôi ở hừng hực khí thế thi đua, chỗ này sửa lại cuốc xẻng, đan lại ky trượt chở đá, chỗ kia mài con dao chặt cây … Tiếng đàn ghi ta của chị Liệu hòa vào giọng hát trong trẻo có phần rất trẻ con của Sửu, Thức, Ngoan, Tấn, bài “Cô gái mở đường”, “Đường Trường Sơn xe anh qua” tiếng hát bay cao, lan xa, đập vào vách núi làm cho chúng tôi nhớ quê quá, nhớ về những đêm hội làng, nhớ những làn điệu dân ca Hà nam, nhớ mùi thơm của trầu cau nơi mẹ…
…. Trời nắng quá! – Anh Hạ thốt lên – những giọt mồ hôi lăn trên đôi má sạm vì nắng, gió Lào. Kiểu này đêm chắc lại mưa to đây! – Anh lẩm bẩm nói. Anh đi đi, lại lại, rồi ngồi xuống cái ghế tre tự tạo ngửa mặt lên, những đốm nắng chiều in trên mái lều bạt như những chấm hoa vàng to nhỏ đủ cỡ, đùa giỡn, anh chẳng hề để ý; sốt ruột anh lại đi ra ngoài lán. Bỗng 1 tốp F4 gầm rít trên đầu rồi bom lại nổ dữ dội phía A mẹ.
– Chiến qua chỗ trinh sát đại đội lấy số liệu địch đánh để còn chủ động phân công nhiệm vụ tối nay – anh sốt ruột giục Chiến.
30’ sau Chiến báo lại: Địch đánh 15 trận, 3 trận B 52 (9 chiếc/lần) trúng đường 1 quả đất sụt gần 200m3 từ A mẹ qua A con, trúng ngầm Ta Lê 3 quả khối lượng gần 45m3 đá phải bồi hoàn, đất ta luy sụt xuống gần 1000m3 …
16h30’ chúng tôi ăn vội bữa cơm tối, nét mặt ai cũng lo lắng. Anh Hạ phân công:
– Đồng chí Chiến, đồng chí Lũy, đồng chí Hoàn nổ bộc phá phục vụ máy ủi của anh Vũ Tiến Đề giải quyết 200m3 đất lấp từ A mẹ qua A con. 20h phải thông xe.
– Đồng chí Đắc, đồng chí Thức, đồng chí Ngoan và tôi lên xe anh Phố. Anh Thục phối hợp với các đồng chí trong trung đội 1 ở km 82 bốc mỗi xe 4 chuyến đá đổ xuống ngầm.
– Liệu cùng các đồng chí còn lại xúc đất tụt xuống đoạn Km 81….
Tại Km 81 trên đồi cao lửa vẫn cháy.
– Ta xúc đi các bạn!
Những chiếc xẻng vục phầm phậm vào đất, rồi vùng lên đổ xuống thung, gió cuốn bụi mù mịt, mặt người nào người ấy nhem nhuốc, bụi lẫn mồ hôi quyện vào nhau nhớp nháp đến khó chịu.
– Ác hơn khói bom, chị Liệu ạ! (Sửu kêu lên)
– Ta làm nhẹ tay cho bụi đỡ bay
Vừa nói chị vừa tiến lên một quãng nữa, một quả bom dài như thùng phi nằm chềnh ềnh cách ta luy khoảng 2m, chị hơi lo, song vẫn tiến từng bước, từng bước chậm chạp đến sát quả bom trố mắt nhìn “nó còn 2 cánh” – ý nghĩ thoáng qua rất nhanh trong đầu chị – “bom nổ chậm”, phải phá bom nổ chậm giải phóng mặt đường xe mới qua được...”
Chị quay lại bảo mọi người tiếp tục làm, rồi chạy xuống Km 82 vừa chạy vừa gọi đứt quãng…
– Anh Hạ ơi!… Có bom nổ chậm nằm ở vệ đường… Anh báo cáo xin ý kiến đại đội ngay đi… Mình phải….. Phải phá nó anh ạ!
Anh Hạ tròn xoe mắt
– Phá bằng cách nào?
– Em học mìn rồi, chỉ cần 1 kg thuốc nổ là quả bom đi tong, anh báo cáo anh Trị (trung đội trưởng) và ban chỉ huy đại đội cho em phá bom đi, cái gì nam giới làm được thì nữ chúng em cũng làm được.
– Thế có đứt đường không?
– Em sẽ áp dụng lực đẩy, nhất định phá được không làm hỏng đường đâu.. ban chỉ huy quyết định để chị Liệu phá bom, anh Hạ và Chiến hỗ trợ cho chị.
Tay trái chị Liệu ôm lấy quả bom, tay phải cầm 1 mảnh gỗ mỏng thay cái xẻng nhỏ nhẹ nhàng vét đất dước gầm quả bom. Vét đất xong chị lấy vỏ bìa thuốc mìn cuốn hình phễu cho thuốc nổ vào rồi buộc chặt, đặt vào gầm quả bom (chị nghĩ mìn nổ bom cũng nổ hắt lên núi). Chiến cầm mồi lửa đưa cho chị đốt, anh em vào hầm trú ẩn .
… 1 phút, 2 trôi qua vẫn yên ắng!
– Có lẽ dây cháy chậm xịt rồi (chị Liệu băn khoăn) …
Bỗng trên trời bùng lên 1 vùng đỏ rộng, sáng, ánh chớp xanh lè kèm theo tiếng nổ đanh gọn: Ầm!
Chúng tôi cùng reo lên: A nổ rồi! bom nổ rồi chạy ùa đến chỗ quả bom nằm lúc nẫy.
Bom nổ không phá mặt đường! Chúng tôi chỉ dọn qua mấy hòn đá là xong; chúng tôi vây quanh lấy chị, bé Tấn và bé Sửu ôm lấy chị, thơm vào má chị những cử chỉ ngọt ngào biết bao[vi].
20.50 anh Hạ bắn tín hiệu thông đường.
Tín hiệu báo thông xe không được 15 phút thì đoàn xe của Tiểu đoàn 781, vào tới ngầm. Để xe vượt nhanh và không rơi xuống sông chị em đã nắm chặt tay nhau chăng thành hàng cọc tiêu cho xe qua.
– “Ối anh ơi! ướt hết em rồi!”
– Tiếng kêu tinh nghịch của bé Tấn (cô bé nhỏ tuổi nhất tiểu đội).
– Để mai kia nước nhà độc lập anh về, anh mua hẳn một tá xà phòng thơm Thống nhất anh giặt đền nhé.
– Tạm biệt các anh hẹn ngày gặp lại!
Sửu và Ngoan đã nắm trong tay 1 nắm bùn từ lúc nào không biết; hai chiếc xe vừa qua ngầm đã đứng lên bậc ca bin bắt tay hai anh xế rồi cười khúc khích…
Thế là tạm ổn, cả tiểu đội tập trung về quãng đường vòng gần Km 80 ăn cơm, những nắm cơm cắt bằng sợi gai mỏng mềm, chấm với muối vừng thơm tho, lúc bụng đói thật là ngon. Chúng tôi ăn ngấu nghiến, vừa ăn, vừa nói chuyện rôm rả.
Ăn xong mọi người uống nước… Chị Liệu với cây đàn ghi ta đặt ở ngách taluy cạnh đường vừa bấm phím đàn vừa hát: “Từ núi Đọi sông Châu/ của Hà Nam xanh rờn sắc lúa/ Tôi hát lên bài ca/ của lòng tôi gửi tới Biên Hòa/ nơi tôi có bao người thân thiết/ Đang đứng lên giải phóng quê nhà[vii]… Mọi người chắc nhớ dòng sông Châu, sông Đáy quê mình lắm đây…
22h30’ B52 lại đánh ngầm Ta lê. Một đoàn xe hơn 100 chiếc đang hành quân bị máy bay địch phát hiện chúng lồng lộn bắn bom phá, bom sát thương, bom bi… tàn phá, hủy diệt người và xe. Đoàn xe bị chặt, cắt thành nhiều đoạn; hàng chục xe trúng bom bốc cháy, hàng tung tóe. Lái xe và anh chị em bị thương, hi sinh. Cả tiểu đội xông pha trong lửa đạn cùng các đồng chí Trung đội 1 hướng dẫn cho từng xe lách lên vượt qua trọng điểm. Nữ đồng chí Lũy ở Kim Bảng (là người đã làm cọc tiêu sống cách đây hơn tiếng đồng hồ), các đồng chí Chu Văn An (Kim Bảng), Phạm Văn Phong (Lý Nhân) và 2 chiếc sĩ lái xe đã hy sinh, 9 đồng chí phải đưa đi bệnh viện tiền phương cấp cứu, 12 đồng chí bị thương nhẹ, sơ cấp cứu tại chỗ…
Khoảng 3h sáng, xe ra về bãi tập kết máy bay Mỹ phát hiện tiếp tục đánh vào Cua chữ A, một xe chạy tới Km 77 bị bom cháy dừng lại, chúng tôi xông ra, tháo bạt, xúc đất dập lửa tắt ngay… chúng bắn vài loạt 20 ly rồi chuồn về Hạm đội 7. Lại một lần nữa máy bay Mỹ phải thua chúng tôi.
Khoảng 4h sáng ngày 27/3, Chiến cùng một số các đồng chí trong đại đội: Phạm Văn Đắc, Lê Thị Phương Thảo (nay là Phó Chủ tịch Hội truyền thống Trường sơn Đường Hồ Chí Minh Việt Nam), Nguyễn Minh Phương… được kết nạp Đảng ngay trên trận địa.
“Đường 20 quyết thắng” “Con đường tuổi 20” đã dẫn mỗi chúng tôi vào đời, mỗi người đều đã có sứ mệnh với nó, vun đắp nó một năm, hai năm, ba năm, bốn năm… chứ không phải 1 ngày (27/3/1967) như tôi đã khái quát.
Đồng chí Phạm Bá Chức nguyên là nhà giáo TNXP, nhà thơ quân đội Phạm Lê đã làm bài thơ “Nhật ký công binh”: “Nhật ký không ghi/ Những trận cứu đường bom vùi lại dâỵ/ Những đêm cứu xe quanh mình lửa cháy/ Giấc ngủ hầm bao đợt bom rung/ Những bữa thay cơm bằng củ dại, rau rừng/ Hạt muối nhường đ/c ốm/ Điếu thuốc chung nhau hơi ấm/ Nhật ký không ghi/ Nhật ký chỉ ghi/Tháng 30 đêm thông đường xe đi/ Tiểu đội 10 người – 10 dũng sĩ” để ca ngoqị sự hy sinh dũng cảm của Tiểu đội cảm tử, Đại đội 5 tại cua chữ A trên Đường 20 Quyết thắng.
Nhân kỉ niệm 60 năm ngày mở đường Trường sơn huyền thoại (19/5/1959- 19/5/2018) chúng tôi những người còn sống trở về với đời thường xin kính tặng đồng đội và các anh hùng liệt sĩ đã dâng hiến tuổi thanh xuân cho con đường Trường Sơn huyền thoại những nén tâm nhang và ngàn đóa hoa tươi, cầu cho các anh, các chị ở cõi vĩnh hằng thảnh thơi yên nghỉ; chúng tôi xin hứa với các anh, các chị sẽ sống hết mình, sống tốt hơn để “hào khí Trường sơn” trường tồn mãi mãi./.
Tạ Thị Hóa
[i] Dụng cụ làm đường
[ii] Nguyên Ủy viên Bộ chính trị, Phó Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng, Tư lệnh Binh đoàn Trường Sơn
[iii] Binh trạm trưởng Binh trạm 14
[iv] Trọng điểm A-T-P là tên gọi tắt của cua Chữ A, ngầm Ta Lê và đèo Phu La Nhích nằm trên trục đường 20 Quyết Thắng
[v] Nguyễn Xuân Hạ, Tiểu đội trưởng; Nguyễn Thị Vân Liệu, Tiểu đội phó; Phạm Quốc Chiến, Phân đoàn trưởng và Phạm Văn Đắc, Đỗ Thị Ngoan, Trần Thị Thức, Chu Văn Hoàn, Phạm Văn Kỳ (huyện Kim Bảng) Nguyễn Văn Báu, Nguyễn Văn Vóc (là bộ đội người Kỳ Anh, Hà Tĩnh), Trần Thị Sửu, Nguyễn Thị Tấn (huyện Lý Nhân)
[vi] Kinh nghiệm phá bom nổ chậm của chị sau này được phổ biến toàn tuyến Trường sơn, chị được Bác Hồ trao tặng huy hiệu của Người, được Nhà nước thưởng huân chương chiến công hạng 2; năm 2001 chị được phong truy tặng liệt sĩ anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
[vii] Lời bài hát “Gửi Biên hòa”
