Bác Hồ nói chuyện với anh chị em TNXP làm nhiệm vụ sửa đường
phục vụ chiến dịch Biên giới (1951) Ảnh: T.L
Trong suốt quá trình ra đời và phát triển lớn mạnh, lập nên bao kỳ tích, lực lượng TNXP luôn nhận được sự quan tâm, dìu dắt và động viên khích lệ hết sức quý báu của Bác Hồ.
Kể từ ngày thành lập tổ chức TNXP (tập trung) đầu tiên – 15/7/1950 – đến ngày Bác đi xa (02/9/1969), Người đã 21 lần đến thăm, nói chuyện, viết thư khen, viết bài đăng trên Báo Nhân Dân về Thanh niên xung phong.
Tình cảm và sự quan tâm sâu sắc của Bác đã giúp cho các thế hệ cán bộ, đội viên TNXP phát huy mạnh mẽ vai trò xung kích và ý chí cách mạng, vượt qua mọi gian khổ, hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang mà Đảng, Bác Hồ giao phó; góp phần xứng đáng vào thắng lợi của công cuộc kháng chiến.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong quá trình lãnh đạo phong trào cách mạng, luôn quan tâm tới lực lượng thanh niên nói chung và TNXP nói riêng. Dù bận trăm công ngàn việc, hàng ngày Bác vẫn dành thời gian đọc báo, nghe đài, theo dõi hoạt động của thanh niên; đặc biệt là trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Bác thường xuyên gửi thư động viên, khen ngợi và căn dặn thanh niên… Đặc biệt, bài thơ Bác tặng thanh niên:
Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên.
Không chỉ là lời hiệu triệu mà còn là nguồn cổ vũ, động viên to lớn đối với các thế hệ thanh niên Việt Nam trong suốt hơn nửa thế kỷ qua.
Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam vinh dự tự hào được thành lập theo chủ trương của Bác Hồ. Chủ trương ấy cũng xuất phát từ tình hình thực tế của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Đó là từ đầu năm 1950, cuộc kháng chiến chuyển sang giai đoạn mới. Thế và lực của ta ngày càng mạnh hơn. Đảng ta chủ trương đẩy mạnh hơn nữa công cuộc kháng chiến, gấp rút hoàn thành nhiệm vụ chuẩn bị giành thắng lợi lớn.
Với tinh thần đó, tháng 9-1950, Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Biên giới Cao – Bắc – Lạng nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, giải phóng vùng biên giới phía Bắc, mở rộng vùng căn cứ địa Việt Bắc, giành quyền chủ động trên chiến trường chính. Nhiệm vụ to lớn đó đòi hỏi phải huy động một lực lượng dân công phục vụ và đảm nhận những công việc hết sức to lớn và quan trọng như mở đường, vận chuyển lương thực, vũ khí, phục vụ bộ đội chiến đấu… Thực tế cho thấy, không phải việc gì bộ đội cũng có đủ lực lượng tham gia mà phải huy động nhân dân, dân công hỏa tuyến…
Tuy vậy, với những nhiệm vụ khó khăn, nguy hiểm lại đòi hỏi phải có lực lượng thanh niên trẻ, khỏe, có tinh thần dũng cảm, hy sinh, có tổ chức quản lý và lãnh đạo chặt chẽ mới hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ nặng nề.
Ý kiến đề xuất của Bác về việc thành lập một lực lượng như vậy đã được Trung ương Đảng và Chính phủ nhất trí – Vậy là lực lượng TNXP được thành lập từ ngày 15/7/1950. Khẳng định tầm quan trọng và sự cần thiết phải thành lập lực lượng TNXP cũng như vai trò, nhiệm vụ mà TNXP phải gánh vác, Bác Hồ khẳng định: “Ở nước ta từ Cách mạng Tháng Tám thành công đến nay, thanh niên ta đã tích cực tham gia mọi mặt công tác, từ tăng gia sản xuất ở hậu phương đến xung phong chiến đấu ngoài mặt trận.
Ngoài hai tổ chức chung là Thanh niên cứu quốc và Đoàn Thanh niên Việt Nam, ta còn có các đội Thanh niên xung phong. Các đội đã có thành tích về phục vụ chiến đấu và công tác cầu đường.
Kháng chiến càng tiến tới, công việc ngày càng nhiều, chúng ta cần củng cố và phát triển Đội Thanh niên xung phong để đảm bảo thêm công việc kháng chiến và đào tạo cán bộ sau này.
Nhiệm vụ của Đội TNXP là xung phong mọi việc, bất kỳ việc khó, dễ và phục vụ đến ngày kháng chiến thành công. Đó là nhiệm vụ rất vẻ vang của thanh niên ta”[i].
Tuy giao cho Đoàn Thanh niên thành lập lực lượng TNXP, nhưng Bác vẫn luôn theo dõi từng hoạt động cụ thể của Đội TNXP đầu tiên, kịp thời động viên, cổ vũ anh chị em trong đội cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ. Chính sự quan tâm lãnh đạo chặt chẽ, sát sao và kịp thời của Bác là nhân tố quyết định giúp TNXP hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. TNXP ngày càng chứng tỏ là một đội quân xung kích cách mạng, luôn gắn bó, sát cánh cùng bộ đội, bám sát chiến trường, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, góp phần vào thắng lợi của các chiến dịch.
Đầu năm 1951, trong khi đi kiểm tra công ty cầu đường ở Chiến khu Việt Bắc, Bác đã ghé thăm Liên phân đội 312 TNXP đang làm việc tại khu vực Cầu Nà Cù, Bắc Cạn và trong không khí vui vẻ, ấm cúng, Bác đã đọc tặng Thanh niên bài thơ như đã trình bày ở trên.
Trong mỗi thắng lợi của những chiến dịch hay những trận đánh lớn của quân đội ta, đều có sự góp công của TNXP. Bác cũng rất hài lòng về tinh thần hăng hái xung phong, về những cống hiến, hy sinh của lực lượng TNXP đối với cách mạng. Nhưng, đồng thời Bác cũng tìm hiểu, xem xét cụ thể những điều còn hạn chế đối với lực lượng TNXP. Với đội TNXP công tác Trung ương, Bác từng chỉ rõ những hạn chế, cụ thể là: “Tổ chức nặng nề quá; Nhiều người chỉ huy, ít người làm việc. Năng suất công tác thấp. Số công gián tiếp rất cao, số người nghỉ và làm việc linh tinh rất nhiều. Công việc thì nặng nhọc, làm đêm hại sức khỏe mà trong đội có nhiều cháu gái, ốm đau luôn, có hại đến sinh đẻ về sau. Thời gian xung phong quá ngắn (6 tháng) khó khăn và lung tung. Vì thế tinh thần công tác của anh chị em không đúng mức. Nặng về ngành dọc Thanh niên, không mật thiết và chịu sự lãnh đạo của cơ quan sử dụng” [ii].
Từ những nhìn nhận kịp thời và đúng đắn đó, Bác đã chỉ thị cần nhanh chóng hoàn chỉnh bộ máy, sắp xếp lại tổ chức, tăng cường quản lý và lãnh đạo để nâng cao sức chiến đấu và khả năng hoàn thành nhiệm vụ của lực lượng TNXP, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ kháng chiến.
Sự quan tâm của Bác đối với TNXP có thể nói là rất toàn diện và cụ thể. Không chỉ là sự lãnh đạo về chủ trương mà Bác còn chỉ rõ những vấn đề cụ thể cần thực hiện lúc đó, như: Thành phần của đội TNXP (gồm những thanh niên bần, cố và trung nông; những thanh niên trí thức quen lao động). Điều kiện vào đội là thanh niên nam từ 18 đến 25 tuổi có đủ sức khỏe, thành phần lý lịch tốt, tự giác, tự nguyện phục vụ kháng chiến và công nhận nội qui của Đội, được tổ chức Đoàn ở cơ sở giới thiệu… Những “điều kiện” đó cho thấy được lựa chọn vào Đội TNXP là một vinh dự lớn đối với Thanh niên. Về cung cấp: Thanh niên xung phong trong đội được Đảng và Chính phủ ưu đãi như bộ đội.
Để đáp ứng yêu cầu của công cuộc kháng chiến, bước vào chiến dịch Đông Xuân 1953-1954, theo chỉ thị của Bác, lực lượng TNXP đã phát triển tới hàng vạn người, bao gồm 8 đội là 34, 36, 38, 40, 42, 44, 46, 48 và chia thành 50 đại đội, hoạt động ở khắp các khu Việt Bắc, Tây Bắc và một số nơi thuộc Liên khu 3, 4. Sự phát triển đó cũng khiến Bác thấy phấn khởi và Bác còn đặt tổ chức quân đội và tổ chức TNXP ngang hàng nhau.
Trong bài báo “Đoàn Thanh niên xung phong” đăng báo Nhân Dân 9-6-1954, Bác viết: “Nhờ lựa chọn cẩn thận và giáo dục chu đáo, lại được Đảng săn sóc cho nên Đoàn Thanh niên xung phong tuy mới xây dựng nhưng đã có những thành tích khá”. “… Đó là vinh dự lớn mà cũng là một trách nhiệm to; anh em phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa”.
Cuối năm 1953, Bộ Chính trị TƯ Đảng quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử, quyết tâm tập trung lực lượng đập tan Tập đoàn cứ điểm lớn nhất của giặc Pháp.
Chiến dịch đòi hỏi một lực lượng lớn quân đội, dân công, TNXP và nhiều vũ khí, lương thực…, trong khi đó khó khăn lớn nhất là làm sao để cung cấp đầy đủ và kịp thời mà chủ yếu là vấn đề đường sá. Vì vậy, lực lượng TNXP lúc này là một trong những lực lượng xung kích chủ yếu. Hơn 1 vạn TNXP đã được huy động phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ để bám sát bộ đội tiếp tế súng đạn, cáng tải thương binh, thu dọn chiến trường, mở đường, rà phá bom mìn, đảm bảo giao thông… Thực tế cho thấy lực lượng TN XP đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, cùng với các lực lượng khác, góp phần to lớn vào chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử. Chính vì vậy ngay sau chiến dịch, Bác Hồ đã gửi thư khen ngợi và động viên bộ đội, dân công, TNXP và đồng bào địa phương đã làm tròn nhiệm vụ một cách vẻ vang. Chỉ tính riêng trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, Đoàn TNXP Trung ương đã được Nhà nước tặng Huân chương kháng chiến hạng Nhất; 60 cán bộ, chiến sĩ TNXP khác được tặng thưởng Huân chương các loại; Hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ TNXP được tặng Bằng khen…
Bác Hồ với Anh hùng TNXP Nguyễn Thị Kim Huế Ảnh: T.L
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đầy gian khổ, hy sinh, lực lượng TNXP hơn bao giờ hết, luôn tỏ rõ là một lực lượng xung kích và thể hiện đầy đủ phẩm chất anh hùng của thanh niên Việt Nam.
Đế quốc Mỹ, bằng nhiều thủ đoạn nham hiểm và tập trung lực lượng lớn phương tiện chiến tranh hiện đại, đã thực hiện đánh phá rất ác liệt toàn bộ hệ thống giao thông trên các tuyến đường từ Bắc vào Nam nhằm ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn cho tiền tuyến lớn miền Nam.
Cuộc chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ trên miền Bắc ngày càng ác liệt hơn, lực lượng sẵn có của bộ đội công binh và cán bộ nhân viên ngành GTVT không thể đảm đương được yêu cầu khẩn trương, cấp bách của nhiệm vụ chiến đấu. Do vậy, Ban Bí thư Trung ương Đảng, Thường trực Hội đồng Chính phủ và Bác Hồ đã quyết định thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung. Hàng vạn thanh niên, cả nam và nữ đã được tập hợp và xây dựng thành các đơn vị TNXP. Chỉ tính trong nhiệm kỳ I (từ 1965-1968), đã có hơn 7 vạn TN XP – Có thể nói trên khắp mọi tuyến đường chiến lược, đường vòng, đường tránh, ở đâu có bom đạn, có đường sá, cầu cống… là ở đó có lực lượng TNXP.
Ngày 12-7-1965, Bác đã trực tiếp nghe TƯ Đoàn báo cáo tình hình tổ chức và tình hình nam nữ thanh niên tham gia TNXP. Bác đã hỏi rất kỹ về việc giải quyết chế độ chính sách cho TNXP, đặc biệt là đối với TNXP là nữ. Bác lo công việc nặng nhọc, vất vả và cuộc sống khó khăn gian khổ nơi bom đạn ác liệt sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe và tương lai hạnh phúc của chị em. Sự quan tâm của Bác thật sâu sắc, thật chân tình.
Chính vì vậy, thực hiện ý kiến của Bác, tới nhiệm kỳ II và nhiệm kỳ III của TNXP, tuổi nữ thanh niên vào TNXP rút xuống 25, rồi 22.
Không những thế, Bác còn thường xuyên gửi thư khen ngợi và động viên TNXP; Bác cũng nhắc Trung ương Đoàn phải thường xuyên báo cáo với Bác về hoạt động của TNXP, nhất là những thành tích, để Bác khen thưởng.
Ngày 26-9-1966, sau một năm lực lượng TNXP hoạt động, cũng là lúc giặc Mỹ đánh phá ác liệt hơn, Bác đã gửi thư khen ngợi TNXP. Trong thư Bác viết: “Bác rất vui lòng khen ngợi các cháu thanh niên gái và trai đang cố gắng vượt mọi khó khăn, gian khó lập nhiều thành tích.
Bác mong các cháu đoàn kết chặt chẽ, dũng cảm lao động và chiến đấu, giữ gìn sức khỏe, cố gắng học tập, lập nhiều thành tích chống Mỹ, cứu nước để xứng đáng là thanh niên anh hùng của dân tộc anh hùng”(3)[iii]
Đặc biệt, ngày 12-1-1967, Đại hội thi đua các đội TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung đã khai mạc tại Hà Nội. Mặc dù máy bay Mỹ tăng cường đánh phá thủ đô Hà Nội, chiến tranh ngày càng ác liệt hơn, nhưng Bác vẫn đến dự với Đại hội. Đó là một vinh dự lớn, sự cổ vũ đặc biệt đối với lực lượng TNXP. Tại Đại hội, Bác nói: “Bác rất vui lòng với thanh niên Việt Nam Anh hùng”. Tình cảm của Bác dành cho TNXP thật sâu nặng!
Bước sang năm 1969, tình hình sức khỏe của Bác đã kém. Dù vậy và bận bao công việc, Bác vẫn dành cho TNXP những tình cảm quí báu. Khi phát hiện thấy Đại hội TNXP 333 (phần lớn là nữ), xông pha, suốt nhiều tháng trời ở trọng điểm ác liệt cầu Cấm – Nghệ An, Bác đã gửi thư khen. Bác viết: “Suốt bốn năm nay, đội TNXP 333 nhận nhiệm vụ làm đường, sửa cầu ở một nơi địch thường đánh phá ác liệt, có nhiều khó khăn gian khổ. Đội gồm phần lớn các cháu gái, đã dũng cảm chiến đấu, tích cực lao động, có nhiều sáng kiến cải tiến kỹ thuật, bảo đảm cầu đường được thông suốt luôn…”.
Thư của Bác, tình cảm và sự quan tâm của Bác đã khiến TNXP trong đội 333 nói riêng và TNXP toàn lực lượng nói chung rất cảm động và càng hăng hái hơn trong thực hiện nhiệm vụ đầy gian khổ, hy sinh.
Thật không ngờ đó lại là bức thư cuối cùng của Bác gửi TNXP trước lúc Người đi xa.
Và, trong di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân, Bác đã viết rằng: “…Những chiến sĩ trẻ tuổi trong các lực lượng vũ trang và Thanh niên xung phong đều được rèn luyện trong chiến đấu và đều tỏ ra dũng cảm. Đảng và Chính phủ cần chọn một số ưu tú nhất, cho các cháu ấy đi học thêm các ngành, các nghề, để đào tạo thành những cán bộ và công nhân có kỹ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập trường cách mạng vững chắc. Đó là đội quân chủ lực trong công cuộc xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở nước ta”.
Thực hiện Di chúc thiêng liêng của Bác, Đảng và Nhà nước ta đã và đang thực hiện có kết quả những chính sách, chế độ đối với TNXP, góp phần động viên, cổ vũ toàn dân hăng hái lao động sản xuất, học tập, quyết tâm xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh.
Theo Huyền thoại Thanh niên xung phong Việt Nam
[i] Trích bài viết “Đội Thanh niên xung phong” của Bác Hồ – Báo Nhân dân số 147 ngày 11-15/11/1953.
[ii] Tài liệu lưu trữ của Hội đồng khoa học lịch sử Đoàn – Đội – TƯ Đoàn.
[iii] Trích thư của Bác gửi TNXP chống Mỹ cứu nước.
