Tóm tắt
Bài viết phân tích thực trạng sử dụng thuốc giảm đau và vai trò của phương pháp bấm huyệt trong hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Qua kinh nghiệm chuyên môn, tác giả cảnh báo về những sai lầm phổ biến khi tự ý bấm huyệt và giới thiệu chi tiết 4 huyệt đạo trọng yếu cùng phương pháp tác động đúng cách, nhấn mạnh nguyên tắc điều trị phải tập trung vào căn nguyên (khí huyết, tạng Can – Thận).
Thực trạng và Vòng luẩn quẩn trong điều trị
Nhiều bệnh nhân mắc thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường rơi vào một vòng luẩn quẩn phổ biến: khi cơn đau thắt lưng xuất hiện dữ dội, tăng lên khi vận động, ho hoặc hắt hơi, xu hướng tức thời là tìm đến các loại thuốc giảm đau. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc chỉ mang lại hiệu quả tạm thời. Sau một thời gian, cơn đau không những tái phát mà còn có xu hướng lan rộng xuống vùng mông, đùi, cẳng chân, gót chân, kèm theo triệu chứng tê bì, gây khó khăn nghiêm trọng trong sinh hoạt.
Theo quan điểm Đông y, thuốc giảm đau chỉ giải quyết được phần “ngọn” của vấn đề. Căn nguyên sâu xa của các bệnh lý xương khớp, đặc biệt là thoát vị đĩa đệm, nằm ở sự rối loạn khí huyết, và chức năng của tạng Can – Thận.
Cảnh báo: Ba sai lầm nghiêm trọng khi tự ý bấm huyệt
Khi thuốc Tây không còn hiệu quả, bệnh nhân thường chuyển sang các phương pháp Đông y như bấm huyệt, xoa bóp. Mặc dù bấm huyệt được xem là phương pháp lành tính, không can thiệp bằng dao kéo hay thuốc, nhưng việc thực hiện sai kỹ thuật có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, làm tình trạng đau nhức trầm trọng hơn. Người bệnh cần đặc biệt lưu ý ba sai lầm sau:
1. Xác định sai vị trí huyệt
Nhiều huyệt đạo nằm gần đường đi của dây thần kinh tọa, các bó mạch lớn hoặc gân cơ đang trong tình trạng viêm. Việc tự bấm huyệt khi chưa xác định đúng vị trí có thể gây ra tác dụng ngược, kích thích dây thần kinh, dẫn đến đau lan mạnh, co cứng cơ hoặc tê dại vùng chi.
2. Bấm sai thể bệnh
Nguyên tắc điều trị Đông y là “Biện chứng luận trị” (chẩn đoán thể bệnh để đưa ra phương pháp điều trị). Thoát vị đĩa đệm ở mỗi người bệnh có thể thuộc các thể khác nhau (như Hư hàn, Khí hư, Huyết ứ, Đàm thấp, v.v.).
- Sai lầm: Bệnh nhân thể Hư hàn (cần bổ) nếu bị bấm mạnh để “tán khí” có thể làm cơ thể càng suy yếu và đau nặng hơn.
- Sai lầm: Bệnh nhân thể Huyết ứ (cần thông) nếu bị bấm quá nhẹ sẽ không đủ lực để lưu thông khí huyết, khiến cơn đau không giảm.
Điều trị không đúng thể bệnh chỉ làm rối loạn thêm hệ thống khí huyết của cơ thể.
3. Lực đạo không phù hợp
Tư duy sai lầm “cứ đau là phải ấn thật mạnh mới hiệu quả” có thể gây tổn thương nghiêm trọng. Việc dùng lực quá mạnh có thể làm sưng cơ cạnh sống, gây viêm gân, tăng phù nề vùng thắt lưng, và kích thích chèn ép thần kinh nặng hơn. Lực đạo cần phải được điều chỉnh linh hoạt tùy theo thể bệnh và mục đích điều trị.
4 Huyệt đạo “chủ lực” hỗ trợ giảm đau thắt lưng
Dưới đây là 4 huyệt đạo trọng yếu thường được sử dụng để hỗ trợ điều trị các triệu chứng đau do thoát vị đĩa đệm, được sắp xếp theo trình tự bấm huyệt khuyến nghị:
|
Huyệt Đạo |
Tác dụng Chủ trị |
Vị trí |
Cách xác định nhanh |
|
1. ĐẠI TRÀNG DU
|
Trừ thấp nhiệt, thông kinh hoạt lạc. Chủ trị đau thắt lưng, đau bụng, táo bón. |
Dưới gai đốt sống thắt lưng 4, đo ngang 1.5 thốn (khoảng 2 ngón tay). |
Từ đường ngang xương chậu, đo ra hai bên 1.5 thốn. |
|
2. ỦY TRUNG
|
Gân cốt hoạt lạc, giải độc thanh nhiệt. Chủ trị đau cột sống thắt lưng, đau thần kinh tọa, viêm khớp gối. |
Sau đầu gối, ngay giữa nếp gấp nhượng chân. |
Điểm chính giữa nếp gấp nhượng chân. |
|
3. DƯƠNG LĂNG TUYỀN
|
Lợi mật thư can, khoẻ lưng gối. Chủ trị chuột rút, đau dạ dày, đau thần kinh tọa. |
Mặt ngoài bắp chân, chỗ lõm trước và dưới đầu nhỏ xương mác. |
Gập gối 90°, chỗ lõm phía trước và dưới đầu nhỏ xương mác. |
|
4. YÊU THỐNG ĐIỂM
|
Gân cốt hoạt lạc, hóa ứ, giảm đau đầu. Chủ trị chấn thương lưng cấp tính. |
Trên mu bàn tay, giữa ngón 2-3 và ngón 4-5. |
Trung điểm chiều dài mu tay, tại các khe xương bàn tay. |
Phương pháp thực hiện hỗ trợ giảm triệu chứng
Để đạt hiệu quả tối ưu, việc bấm huyệt cần tuân thủ trình tự và lực đạo vừa phải, tránh gây đau đớn quá mức:
- Bước 1 (Tại lưng): Dùng ngón tay cái của hai tay ấn đồng thời vào huyệt ĐẠI TRÀNG DU ở cả 2 bên (20 lần).
- Bước 2 (Chi dưới): Dùng ngón tay cái ấn huyệt ỦY TRUNG 30 lần, với lực vừa phải.
- Bước 3 (Chi dưới): Dùng ngón tay cái ấn huyệt DƯƠNG LĂNG TUYỀN 30 lần, với lực vừa phải (trong khoảng 3 phút).
- Bước 4 (Cấp tính): Lúc lên cơn đau cấp tính, dùng ngón tay cái nhẹ nhàng xoa, ấn huyệt YÊU THỐNG ĐIỂM (trong khoảng 3 phút).
Nguyên tắc điều trị cốt lõi
Cần nhấn mạnh rằng, bấm huyệt chỉ là một phần hỗ trợ điều trị triệu chứng, không phải là giải pháp toàn diện. Để cơn đau không tái phát, khôi phục khả năng vận động và chất lượng cuộc sống, người bệnh cần tuân thủ nguyên tắc điều trị từ gốc rễ: bổ khí huyết, bổ Can thận, hoạt huyết, tiêu ứ và phục hồi đĩa đệm. Phương pháp bấm huyệt được khuyến khích sử dụng như một giải pháp hỗ trợ giảm triệu chứng nếu bệnh nhân muốn hạn chế sử dụng thuốc giảm đau tân dược.
Theo Bác Sĩ CKII Lê Hữu Tuấn
