Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Núi Nấp (Thanh Hoá) là một trọng điểm giặc Mỹ tập trung đánh ác liệt. Tại đây, TNXP đã cùng với bộ đội, dân quân làm lên bao sự tích anh hùng, trong đó có chiến công và sự hy sinh dũng cảm của 13 nữ TNXP Thái Bình tuổi vừa mười tám đôi mươi.
Sau 43 năm hy sinh đã trở thành Anh hùng
Đại đội 873 – là đơn vị mạnh nhất của Đội 87 TNXP được thành lập ngày 2-1-1966 – gồm 200 đội viên trong đó có 170 nữ, 30 nam là những người con của huyện Đông Hưng, Thái Bình. Dưới mưa bom bão đạn của giặc Mỹ, họ như những con thoi luôn có mặt ở các trọng điểm ác liệt như cầu Lạc, cầu Cun, ga Minh Khôi, cầu Đò Lèn, Thị xã Thanh Hoá, núi Nấp, ga Yên Thái, cầu Vương… Nhiều nữ TNXP đã thức suốt đêm ngày, đếm từng quả bom rơi, đánh dấu từng quả bom nổ chậm, với khẩu hiệu: “C873 quyết tử cho đường sắt quyết thông”.
Cuối tháng 10 năm 1966, Tiểu đội nữ xung kích thuộc đại đội 873 về đóng quân tại xóm Văn Miếu xã Đồng Văn, làm nhiệm vụ ứng cứu ga Thanh Hoá và đảm bảo giao thông con đường tránh vào núi Nấp. Đây là trọng điểm chiến lược quan trọng, ta dựa vào thế núi để cất giấu tàu xe, khai thác đá phục vụ đảm bảo giao thông. Phát hiện được điều này, địch đánh phá ác liệt với mật độ dày đặc. Chỉ riêng đoạn đường sắt chưa đầy 2km ở núi Nấp trong hơn một năm, địch đã đánh phá140 trận với hàng trăm tấn bom đạn. Ngày 11-5-1967, vào khoảng 4 sáng, đoạn đường sắt Núi Nấp lại bị bom Mỹ oanh tạc dữ dội, đường ray bị bật tung, nhiều đoạn trúng bom bị hỏng nặng làm tê liệt cả tuyến đường. Tiểu đội TNXP xung kích cùng đại đội 873 được lệnh khẩn cấp bằng mọi giá phải sửa chữa đoạn đường sắt bị hỏng để thông đường thông xe. Cùng tham gia còn có 10 công nhân thuộc Đại đội 315 – Đội 207 của đoạn đường sắt phía Nam.
Suốt một ngày ròng rã vật lộn với mưa bom bão đạn, ngớt tiếng máy bay, bom đạn, TNXP cùng với công nhân lại lao ra mặt đường lấp hố bom, nối lại đường tàu, quyết tâm thực hiện đúng thời gian để đảm bảo giờ thông xe. Chỉ còn khoảng 15 phút nữa là hoàn thành nhiệm vụ, mọi người đang hối hả siết lại những bu lông cuối cùng, thu dọn đất đá, kiểm tra độ an toàn lần cuối, chuẩn bị thông xe thì bất ngờ máy bay Mỹ lao đến cắt bom toạ độ. 4 quả bom rơi trúng đội hình của tiểu đội xung kích. Bom nổ đất đá tung lên, khói bom mù mịt không ai kịp chạy vào hầm, tiếng kêu la vang lên thảm thiết. 13 cô gái TNXP tuổi đời 18 – 19 cùng với 4 công nhân đường sắt đã hi sinh tại chỗ, 20 nam, nữ TNXP khác bị thương. Thời gian nghiệt ngã đó là vào lúc 21 giờ kém 15 phút ngày 11-5-1967.
Ngày 22-2-2010, Chủ tịch nước đã quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho 13 nữ TNXP Tiểu đội xung kích thuộc Đại đội TNXP 873, Đội TNXP N87.
Bia tưởng niệm 13 TNXP núi Nấp
Sống mãi trong lòng những người thân yêu
Buổi sáng mùa hè mưa gió sập sùi, chúng tôi về thăm thân nhân 13 liệt sỹ TNXP ở huyện Đông Hưng, Thái Bình. Cựu TNXP Nguyễn Thị Thuần – người cùng xã, cùng đại đội với liệt sỹ Nguyễn Thị Nhạn ở xã Nguyên Xá – không cầm được nước mắt khi thắp hương người đồng đội năm xưa, xúc động cho biết: Nguyễn Thị Nhạn sinh 1949, 16 tuổi đang là học sinh, trốn bố mẹ tham gia TNXP. Chị Nhạn hay đàn, vui tính, đêm giả tiếng mèo như thật làm cho cả tiểu đội chết khiếp. Chị Thuần cũng tham gia cứu đường sắt đêm ấy và chứng kiến cảnh đồng đội hy sinh. Mãi đến 4h sáng, việc tìm kiếm thi thể đồng đội vẫn tiếp tục. Chị Thuần còn cho biết mấy năm ở chiến trường chưa bao giờ chị chứng kiến cảnh tượng đồng đội hy sinh đau đớn như thế.
Xe chúng tôi vào thôn Cốc xã Phú Châu – quê hương của liệt sỹ Cao Thị Thuý. Cảm động và bất ngờ khi thấy song thân của liệt sỹ Thúy vẫn còn. Người cha – cụ Cao Văn Phấn 89 tuổi, người mẹ – cụ Bùi Thị Là cũng đã 87 tuổi. Hơn bốn mươi năm rồi, hình ảnh người con gái 17 tuổi vẫn vẹn nguyên trong tâm trí hai cụ. Nhìn những giọt nước mắt lăn trên gò má người mẹ già từ lâu đã khô kiệt, ai nấy đều xúc động. Cụ Phấn nói trong nước mắt: “Tôi hồi ấy có 5 con, 3 trai, 2 gái. Thuý là chị cả. Năm nay còn là 63 tuổi. Em nó hiền lành lắm. Một hôm đi họp về, nói với tôi: “nhà ta chưa có người đóng góp, các em còn nhỏ, con đi TNXP đi thay cho các em”. Tôi ân cần nói với Thuý: “Con là con gái, còn các em trai rồi mai sẽ lớn. Nhưng Thuý nhất định ra đi. Một năm về phép, nó yêu anh bộ đội cùng làng. Gia đình hai bên đã biết. Anh ấy cứ đòi Thuý ở lại làm đám cưới, nhưng Thuý một mực hẹn hết nghĩa vụ. Giá mà nó đồng ý…” – nói đến đây cụ Phấn nghẹn ngào không nói lên lời. Cụ bà Bùi Thị Là còn cho biết, thỉnh thoảng cụ vẫn nằm mơ con gái về và Thúy còn bảo phù hộ cho cả nhà.
Còn cựu TNXP Nguyễn Thị Lộc – người cùng thôn, cùng đơn vị kể thêm về Thúy. Lên đơn vị, trong một đêm, chị Thuý cứ ôm lấy tôi mà kể chuyện về mối tình của mình, Thúy còn nói: “Tao thương anh ấy lắm nhưng đang trong nghĩa vụ mà cưới nhỡ một cái bụng kềnh ra thì làm sao trở lại đơn vị được“. Chị Lộc hôm đó thoát chết là vì đang làm thì bị đau bụng. Đơn vị bắt về, chị cố xin ở lại gác phòng không cũng không được. Đơn vị còn cử một chị tên là Mỵ dìu về. Hai người vừa về đến nhà trọ (cách trận địa khoảng 500 m) thì nghe thấy bom nổ. Cùng một nhà trọ có 4 chị em Nhạn, Thuý, Mỵ, Lộc thì hy sinh 2. Nghe chị kể đến đây không ai cầm được nước mắt.
Chúng tôi tiếp tục đến nhà liệt sỹ Trần Thị Nụ ở xóm 9 xã Phú Châu. Anh Trần Mạnh Cảnh – anh trai chị Nụ – đi bộ đội 1964, bị thương vào sọ não, hiện là thương binh loại hai nghẹn ngào kể: Nhà 3 có anh em, lúc ấy nghèo lắm nhưng Nụ là cô gái ngoan, biết nhường nhịn. Thời gian sau đi phép về có yêu một anh ở xóm trại chưa kịp về làm đám cưới thì đã hy sinh. Ngày giỗ Nụ anh ấy đều mua lễ lên thắp hương. Cùng xã có 2 người thì liệt sỹ Thúy đã được gia đình đưa hài cốt về còn liệt sỹ Nụ vì gia đình không có điều kiện nên chưa đưa về được.
Xe chúng tôi tiếp tục vượt những thôn làng, những cánh đồng đương mùa cấy hái, lúa xanh non để tới xã Hoa Nam quê hương của liệt sỹ Chu Thị Sửu. Trên đường đi, cựu TNXP Nguyễn Thị Chiến kể lại: “Sửu là cô gái làng trắng trẻo xinh xắn và bơi rất giỏi. Một lần ở cầu phao Đò Lèn, tôi đang tắm thì bị cuốn vào hố xoáy, may có Sửu bơi ra cứu sống”. Cụ Nguyễn Thị Lạt – mẹ của liệt sỹ Sửu đã 84 tuổi – vừa nhai trầu vừa kể lại “câu chuyện ngày xưa” của gia đình, một câu chuyện có thật mà như huyền thoại, đủ để viết thành một tiểu thuyết về tình yêu Tổ quốc của con người Việt Nam: Chồng cụ là Chu Văn Minh – bộ đội chống Pháp – năm 1951 hy sinh ở Hà Đông lúc con trai đầu 4 tuổi, và cô con gái Sửu mới 2 tuổi. Giặc Pháp càn, cụ Lạt gánh quang mỗi bên một đứa chạy giặc. Rồi người con trai lại lên đường đánh giặc. Một hôm, chị Sửu về quỳ xuống chân mẹ xin được đi TNXP. Mẹ Lạt hốt hoảng, lựa lời nói với con: “Bố mày hy sinh rồi, anh mày cũng đang ở chiến trường sống chết thế nào chưa hay, mẹ chỉ còn lại con thôi”. Nghe xong, chị Sửu vẫn nói với mẹ: “Bố có phần bố, anh có phần anh, con đi là trách nhiệm của con”. Và thế là vừa 16 tuổi cô gái đồng chiêm Chu Thị Sửu tình nguyện vào TNXP. Cụ Lạt bảo thế là cả nhà 4 người còn mỗi cụ ở nhà. Và người mẹ ấy góa chồng từ lúc 23 tuổi, ở vậy đến giờ dù có bao người đàn ông đánh tiếng hỏi han. Duy một điều, trong suốt câu chuyện đầy đau thương của mẹ, tôi không hề thấy một lời kêu ca, oán thán, chỉ thấy ánh lên một tình yêu cuộc sống phi thường.
Trong chiến tranh có nhiều chuyện hy hữu. Đó là trường hợp của nữ TNXP Nguyễn Thị Hợi, Đại đội phó Đại đội 873 phụ trách văn nghệ. Vào cái đêm đại đội trúng bom cũng là lúc chị vừa từ Hà Nội dự Đại hội dũng sĩ trẻ tuyến phía Nam quay trở vào đơn vị. Chị đang lấy kẹo chia cho đồng đội thì nghe thấy tiếng gió, bằng kinh nghiệm và linh tính chị hét lên: “Hình như chúng cắt bom, nằm xuống”. Khi tỉnh dậy, chị nằm giữa hai nữ TNXP Vũ Thị Khánh và Vũ Thị Hương. Chị bị bay mất phần hông và gãy hai dẻ xương sườn, còn hai chị Khánh Hương thì không còn nữa. Chị Hợi dẫn chúng tôi thăm gia đình liệt sỹ Khánh ở xã Lô Giang. Nhà liệt sỹ nằm sát dòng sông lớn, cây cối um tùm. Vào đến nhà, sau khi nghe giới thiệu, cụ Vũ Thị Soan đã 87 tuổi là mẹ liệt sỹ Khánh cố mở to đôi mắt và lấy tay lần lần chúng tôi. Vì 4 năm rồi mắt cụ đã mờ và chân đau không đi lại được. Chúng tôi vào thắp hương và nhận ra Liệt sỹ Khánh còn một em trai cũng là liệt sỹ. Tôi hỏi mẹ, sao lúc ấy mẹ không giữ chị lại vì nhà đã có em trai đang trong quân ngũ? Trong khói hương huyền ảo, mẹ Soan tâm sự: “Em Khánh ngoan ngoãn dễ bảo, năm ấy mới 16 tuổi đang học lớp 7. Cả nước chiến tranh, giữ con sao được. Chống Mỹ cứu nước mình không đánh nó, nó đánh mình”. Cả đoàn như lặng đi khi nghe mẹ Soạn kể: “Lúc còn sống, Khánh có về thăm mẹ 3 lần, lần nào cũng bảo con chả có gì biếu mẹ. Khổ nỗi lúc Khánh đi, bố mẹ túng bấn chẳng có cho con. Sau này cứ nghĩ đến là thương con lắm. Đứt ngón tay còn xót. Mấy chục năm qua, lúc nào tôi cũng như thấy con còn bên mẹ. Bây giờ cả hai chị em đều ở một nghĩa trang. 4 năm rồi mẹ không ra thăm được. Dù muộn nhưng đến bây giờ Nhà nước nghĩ đến công lao của em tôi phấn khởi, có nhắm mắt cũng yên lòng“.
Ghi chép của Lã Quý Hưng
Theo xaydungdang.org.vn
