Kết thúc nhiệm kỳ I (2004 – 2009), Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội cựu Thanh niên xung phong Việt Nam lần thứ hai được long trọng tổ chức vào ngày 18-12-2009 tại Cung văn hóa Hữu nghị, Hà Nội. Hơn 700 đại biểu, gồm 400 đại biểu chính thức và trên 300 quan khách và đại biểu được mời với sự hiện diện của đồng chí Tô Huy Rứa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương; đồng chí Hà Thị Khiết, Bí thư Trung ương Hang, Trưởng Ban Dân vận Trung ương; đồng chí Nguyễn Thị Doan, uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đồng chí Vũ Trọng Kim, uỷ viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; đồng chí Võ Văn Thưởng, uỷ viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên, uỷ viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam và đại diện lãnh đạo, các bộ, ban, ngành, đoàn thể Trung ương, đại diện lãnh đạo Đảng, chính quyền Thủ đô Hà Nội.
Đọc diễn văn Đại hội, Chủ tịch Hội Nguyễn Anh Liên vui mừng báo cáo:
Hội cựu Thanh niên xung phong Việt Nam ra đời đến nay vừa tròn 5 năm. Với tinh thần khiêm tốn, nhưng Đại hội rất phấn khởi, tự hào được báo cáo với các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Mặt trận cùng các cơ quan lãnh đạo Trung ương và các địa phương trong cả nước là sau 5 năm tổ chức Hội ra đời tuyệt đại bộ phận cán bộ, hội viên cựu thanh niên xung phong đã nỗ lực phấn đấu hết sức mình và đã thu được một số kết quả nổi bật, vượt trên cả mục tiêu và mong muốn ban đầu của Ban đại diện cựu thanh niên xung phong Trung ương khi báo cáo với các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ để xin phép Đại hội thành lập Hội, tháng 12-2004, và ngày 6-11-2009 vừa qua Chủ tịch nước đã ký Quyết định tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì cho Hội cựu thanh niên xung phong Việt Nam.
Điểm nổi bật nhất là tổ chức Hội ra đời đã nhanh chóng thu hút tuyệt đại bộ phận cựu thanh niên xung phong vào Hội, tạo nên một sức mạnh tinh thần mới, giúp giải toả tâm trạng ưu tư, bức xúc từng kéo dài mấy chục năm của hàng chục vạn cựu thanh niên xung phong cùng hàng triệu người thân gia đình trước tình trạng tồn đọng chính sách góp phần tạo thêm sự đồng thuận cao trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Hội ra đời đã khơi dậy khí thế hào hùng và phẩm chất cách mạng của các thế hệ thanh niên xung phong Việt Nam, đã đoàn kết, tập hợp hơn 35 vạn cựu thanh niên xung phong vào tổ chức và xây dựng tổ chức Hội trở thành ngôi nhà chung sưởi ấm tình đồng đội, đồng chí thiêng liêng trong giai đoạn mới. Đến nay cả nước đã có 55/63 tỉnh, thành phố’ trực thuộc Trung ương, 450 huyện quận, thị xã, 4.800 xã phường thị trấn thành lập Hội, tuyên truyền vận động hàng chục vạn cựu thanh niên xung phong cùng hàng triệu người thân gia đình tích cựu tham gia các phong trào thi đua yêu nước, gương mẫu tham gia phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư. ở nhiều chi hội 100% gia đình hội viên đạt danh hiệu gia đình văn hoá.
Hiện nay có hơn 50.000 hội viên đang tích cực tham gia các mặt công tác của cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể chính trị ở các địa phương. Nhiều nơi trên 80% cán bộ Hội mặc dù tuổi cao vẫn được các cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận tín nhiệm giao giữ các nhiệm vụ chủ chốt và quan trọng ở cơ sở. Chỉ sau một thời gian ngắn ra đời, Chủ tịch Hội ở Trung ương và các địa phương đã được Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc hiệp thương cử làm thành viên của Mặt trận. Chủ tịch Hội Cựu TNXP Việt Nam Nguyễn Anh Liên được cử tri tín nhiệm bầu làm đại biểu Quốc hội khoá XII. Các tổ chức Hội đã cố gắng hết sức mình làm tốt vai trò nhân chứng lịch sử giúp chính quyền giải quyết tồn đọng chính sách. Đến nay có trên 17 vạn lượt cựu thanh niên xung phong được giải quyết chính sách, trong đó có 4.646 liệt sĩ, 32.817 thương binh, 3.192 cựu thanh niên xung phong hưởng trợ cấp nhiễm chất độc da cam. Cùng với việc làm tốt vai trò tổ chức nhân chứng lịch sử trong việc giải quyết tồn đọng chính sách, các tổ chức Hội còn nỗ lực thực hiện vai trò chứng nhân lịch sử của cán bộ hội viên trong việc phát huy phẩm chất cách mạng của lực lượng thanh niên xung phong kháng chiến vào giai đoạn mới bằng phấn đấu nêu gương sáng trong cuộc sống theo lời dạy và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh để con cháu noi theo và góp phần vào sự nghiệp giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. Một trong những kết quả tạo nên sự vui mừng lớn trong nhiệm kỳ qua của Hội là một phong trào diễn ra rộng khắp trên các vùng miền với nhiều hoạt động phong phú và nghĩa cử cao đẹp, đó là các hoạt động Vì nghĩa tình đồng đội. Chỉ trong thời gian 4-5 năm, mà các tổ chức Hội đã vận động xây dựng hàng trăm quỹ nghĩa tình đồng đội với 150 tỷ đồng để giúp đỡ hỗ trợ nhau vượt lên khó khăn, nghèo đói, chỗ ở tạm bợ, dột nát cho hơn 10 vạn gia đình cựu thanh niên xung phong, trong đó có trên 8 ngàn gia đình liệt sĩ, 3 vạn thương binh, nữ cựu thanh niên xung phong cô đơn, bị nhiễm chất độc hoá học, và giúp đỡ cho hàng vạn cựu thanh niên xung phong vượt qua khi gặp hoạn nạn thiên tai. Hoạt động nghĩa tình đồng đội còn thể hiện ở những nghĩa cử cao đẹp của rất nhiều cán bộ hội viên tự nguyện, tự túc, tự tổ chức hàng vạn chuyến đi dài ngày về lại các chiến trường xưa kể cả sang đất bạn Campuchia, Lào tìm kiếm, cất bốc hơn 800 hài cốt đồng đội dưa về an táng tại các nghĩa trang quê nhà. Hội viên của Hội đã bằng mọi cách sưu tầm tư liệu, khảo sát thực địa kể cả ở các vùng núi cao, rừng sâu, biên cương, hải đảo để tìm nhân chứng lịch sử, dựng lại hồ sơ, trình kiến nghị với Đảng, Nhà nước công nhận nhiều liệt sĩ, truy phong danh hiệu anh hùng cho nhiều tập thể và cá nhân cựu thanh niên xung phong có thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến mà lâu nay bị quên lãng hoặc bị ách tắc bởi các nguyên nhân lịch sử. Đã góp phần xây dựng, tôn tạo, bảo vệ trên 30 nghĩa trang, tượng đài di tích thanh niên xung phong ở cả 3 miền Bắc – Trung – Nam. Trong đó đã làm sống lại các địa danh lịch sử gây xúc động sâu sắc đến hàng chục triệu đồng bào cả nước và ở nước ngoài. Cũng từ các phong trào này, mà chỉ trong nhiệm kỳ I Trung ương Hội đã tổ chức 3 lần Hội nghị toàn quốc biểu dương hơn 3.500 cá nhân và tập thể tiêu biểu xuất sắc nhất trong phong trào Nêu gương sáng trong cuộc sống theo lời dạy và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Trong đó có đủ các thành phần, đối tượng khắp các địa phương, có gia đình liệt sĩ, thương binh, phụ nữ cô đơn, dân tộc thiểu số, phật giáo, công giáo, cán bộ khoa học, doanh nhân xuất sắc… Trong những tấm gương tiêu biểu xuất sắc về hoạt động nghĩa tình đồng đội có cả một số cựu thanh niên xung phong và con em cựu thanh niên xung phong đã cư trú làm ăn ở nước ngoài cũng luôn hướng về quê hương đất nước và không quên đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Đặc biệt, một bộ phận cựu thanh niên xung phong đã quyết tâm vượt lên mọi khó khăn, bất trắc khi bước vào thời kỳ mới, thực hiện cuộc vận động lớn của Đảng “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ công chức, nghĩa vụ công dân và đem hết tài năng công sức làm giàu nhưng không phải chỉ làm giàu cho cá nhân mà nhằm góp phần xây dựng quê hương đất nước và có thêm điều kiện tham gia hoạt động nghĩa tình đồng đội ngày càng tốt hơn.
Đặc biệt, tổ chức Hội ra đời và các hoạt động phong phú của Hội, nhất là phong trào cựu thanh niên xung phong nêu gương sáng trong cuộc sống đã làm điểm tựa cho Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh các cấp tiếp tục thắp sáng ngọn lửa truyền thống hào hùng của các thế hệ thanh mèn xung phong đi trước, làm cho nội dung giáo dục lý tưởng cách mạng, chủ nghĩa anh hùng cách mạng và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” cho thế hệ trẻ thêm phong phú, sâu sắc. Trí lực và sức mạnh cộng hưởng giữa các tổ chức Hội và các tổ chức Đoàn đã giúp cho Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ôn lại những bài học kinh nghiệm quý báu về phương thức đoàn kết, tập hợp lực lượng, về phát động các phong trào thi đua hành động, cũng như các hình thức đào tạo rèn luyện đội ngũ cán bộ của các thế hệ thanh niên xung phong kháng chiến theo ý tưởng trường học lớn của Bác Hồ, giúp cho Đoàn Thanh niên vận dụng sáng tạo vào giai đoạn mới như các Tổng đội thanh niên xung phong xây dựng kinh tế, các Đội thanh niên xung phong xung kích, Thanh niên tình nguyện mang ánh sáng văn hoá của Đảng đến với đồng bào các dân tộc vùng sâu, vùng xa, biên cương, hải đảo. Hội cựu thanh niên xung phong mới ra đời được 5 năm nhưng đã đạt được một số kết quả nổi bật và đặc biệt là nhiều đồng chí cán bộ Hội đã trên bảy, tám mươi tuổi vẫn tự nguyện hoạt động suốt 4-5 ngày mỗi tuần mà không có thù lao, bồi dưỡng.
Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan trao bằng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân
Nhiều gương sáng đã được các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước nhiều lần động viên biểu dương và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhận xét là đã làm tốt vai trò của một tổ chức thành viên mới của Mặt trận. Tại Đại hội VII, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam vừa qua, trong Báo cáo chính trị, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã biểu dương cùng với Hội Cựu chiến binh, Hội Cựu thanh niên xung phong Việt Nam không ngừng phát huy truyền thống và phẩm chất cách mạng, có vai trò quan trọng trong việc giáo dục lòng yêu nước, đức tính hy sinh và lòng quả cảm cho thế hệ trẻ; gương mẫu trong việc giữ gìn an ninh, trật tự xã hội, đoàn kết giúp nhau làm kinh tế, cải thiện đời sống, xoá đói giảm nghèo, tích cực tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước khẳng định: “Ngày nay, những thanh niên xung phong trước đây đã trở thành những cựu thanh niên xung phong, có người còn mang trên mình đầy thương tích, có người cuộc sống còn khó khăn, song phẩm chất thanh niên xung phong vẫn luôn Toả sáng soi đường cho thế hệ trẻ và lớp lớp con cháu noi theo“.
Thượng tướng Nguyễn Khắc Nghiên trao bức trướng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Đại hội cũng vô cùng cảm kích trước tình cảm sâu nặng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tuy tuổi cao sắp tròn trăm tuổi nhưng 5 năm qua đã hơn 10 lần tiếp và nói chuyện thân mật với các đoàn đại biểu cựu thanh niên xung phong đến thăm và tại Đại hội này Đại tướng đã tặng bức trướng với dòng chữ vàng: “Tôi luôn coi thanh niên xung phong như bộ đội vì trong phẩm chất thanh niên xung phong có phẩm chất của Bộ đội Cụ Hồ“. Đại hội cũng vô cùng vinh dự với những thành tích xuất sắc đạt được trong 5 năm qua đã được Chủ tịch nước quyết định tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì cho Hội Cựu thanh niên xung phong Việt Nam. Cũng tại Đại hội này, hơn 700 đại biểu dự Đại hội đã chung vui cùng hơn 5 vạn cựu thanh niên xung phong giải phóng miền Nam long trọng đón nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân của Chủ tịch nước phong tặng cho Tổng đội thanh niên xung phong giải phóng miền Nam đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Đạt được những thành quả nổi bật bước đầu trên đây, trước hết là nhờ có sự quan tâm ân cần của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận cùng các cơ quan ban ngành, đoàn thể ở Trung ương và các cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể nhất là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở các địa phương, trong đó đặc biệt ở 55 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, chính quyền đã cho phép và giúp đỡ tạo điều kiện để tổ chức Hội ra đời và đi vào hoạt động. Đại hội xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với các đồng chí lãnh đạo cùng các cơ quan lãnh đạo của Trung ương và các địa phương cùng đồng đội, đồng chí, đồng bào cả nước.
Đại hội đã hiệp thương bầu Ban Chấp hành Trung ương Hội gồm 90 đồng chí. Và Đoàn Chủ tịch 23 đồng chí gồm Chủ tịch Nguyễn Anh Liên, Phó Chủ tịch Thường trực Trần Khắc Lộng, các Phó Chủ tịch Tạ Quang Chiến, Nguyễn Tiến Năng, Vũ Minh Tâm, Lê Phương Thảo, Nguyễn Đình Lữu, Cù Văn Phiên; các ủy viên Đoàn Chủ tịch Tô Huy Rứa, Nguyễn Văn Đệ, Nguyễn Dy Niên, Lê Thị Sửu, Lê Ngọc Hoàn, Nguyễn Hữu Quang, Trần Đình Lăng, Vương Tước, Trần Văn Mãnh, Đoàn Thị Thanh Xuân, Đỗ Tấn Hùng, Nguyễn Cao Vãng, Võ Văn Cận, An Đình Doanh.
Đại hội nhất trí suy tôn đồng chí Nguyễn Văn Trân, cán bộ lão thành cách mạng, nguyên Bí thư TW Đảng,người được Bác Hồ giao chỉ đạo lực lượng TNXP ở chiến khu Việt Bắc tiếp tục làm Chủ tịch danh dự Hội Cựu TNXP Việt Nam khóa II.
Trong nhiệm kỳ II, Ban chấp hành đã bầu bổ sung 04 đợt gồm 25 ủy viên thay thế những ủy viên Ban chấp hành từ trần hoặc thôi không tham gia Ban chấp hành vì lý do sức khỏe và không tham gia công tác Hội ở địa phương. Tính đến tháng 7/2014, Ban chấp hành có 99 ủy viên, Đoàn Chủ tịch là 24 ủy viên (bầu bổ sung 03 đợt 03 đồng chí); Phó Chủ tịch từ 08 lên 12 đồng chí (bầu bổ sung 02 đợt).
Theo sách Truyền thống vẻ vang Thanh niên xung phong và Hội Cựu thanh niên xung phong Việt Nam (1950 – 2010). Nhà Xuất bản Thanh niên, tháng 10 năm 2010
