Ngày 14/4/2025, Bộ Trưởng Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã có Quyết định số 1017/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Di tích Quốc gia Địa điểm Khu kinh tế thanh niên năm 1970 tại xã Minh Đài thuộc huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ (sau đây viết tắt là Khu KTTN).
Quyết định số 268 ngày 23/12/1970 do, Phó Thủ tướng Đỗ Mười ký, cho phép Trung ương Đoàn huy động 500 đoàn viên ưu tú từ các tỉnh: Nam Hà, Hải Hưng, Vĩnh Phú (cũ) và Thái Bình, chọn cử 100 cán bộ kỹ thuật từ các cơ quan nhà nước tham gia. Ảnh internet
Tháng 2/1971, theo chỉ đạo của Chính phủ, Khu KTTN được thành lập trên địa bàn 7 xã của huyện Thanh Sơn (nay là huyện Tân Sơn), trong đó lấy xã Minh Đài làm trung tâm nhằm thí điểm xây dựng mô hình đưa thanh niên miền xuôi lên phát triển kinh tế miền núi; vừa sản xuất hàng hóa xuất khẩu, vừa đào tạo lớp cán bộ chi viện cho chiến trường miền Nam, cho quân đội và cho các ngành, địa phương. Khu KTTN đã thu hút 600 thanh niên từ các tỉnh, thành phố: Phú Thọ, Vĩnh Phúc (Vĩnh Phú cũ); Hải Dương, Hưng Yên (Hải Hưng cũ); Nam Định, Hà Nam (Nam Hà cũ), Thái Bình, Hà Nội và Hải Phòng. Với tinh thần tràn đầy nhiệt huyết của tuổi trẻ, những thanh niên năm ấy đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, xung phong, tình nguyện lên đường làm nhiệm vụ vừa lao động sản xuất, vừa học văn hóa, chính trị, quân sự và rèn luyện thể dục thể thao.
Tấm bia ghi lại sự kiện máy bay Mỹ ném bom xuống Khu kinh tế thanh niên khiến 45 cán bộ đội viên TNXP hy sinh ngày 20/9/1972. Ảnh internet
Sau một năm vượt khó khăn, gian khổ, cuộc sống tạm thời ổn định thì ngày 20/9/1972, máy bay Mỹ đã bất ngờ tập kích ném 128 quả bom tấn, phóng nhiều tên lửa vào trung tâm khiến 45 cán bộ đội viên thanh niên xung phong hy sinh, 26 người bị thương. Không khuất phục, biến đau thương thành hành động, toàn thể cán bộ, công nhân không ngại nguy hiểm, khó khăn nỗ lực đẩy mạnh sản xuất, quyết tâm hoàn thành kế hoạch được giao với tinh thần “Con cháu Bác Hồ làm việc bằng hai để trả thù cho đồng chí, đồng đội”. Kết quả, đã khai phá được 500ha đồi nương; xây dựng được hệ thống giao thông, hồ chứa nước và mương máng thủy lợi; xây mới nhà làm việc, nhà ở, nhà trẻ, mẫu giáo, bệnh xá… Đào 27ha ao hồ để nuôi trồng thủy sản; trồng 240 ha chuối; xây dựng hệ thống tưới tiêu với khối lượng đào đắp 52.000m3 đất, sức chứa 800.000m3 nước; 4km đường trục chính; 20 km đường tạm cùng với mạng lưới điện thắp sáng, đài truyền thanh … Đáng chú ý là năm 1976, Khu KTTN hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu kế hoạch đề ra, diện tích trồng chè mới tăng 10%, diện tích trồng dứa mới tăng 50%, sản lượng dứa, thịt lợn đều tăng lần lượt là 3;5 lần, nhà cửa bán kiên cố tăng 50% so với năm 1975…
Toàn cảnh khu nghĩa trang 45 liệt sĩ TNXP . Ảnh internet
Đặc biệt, Khu KTTN đã thử nghiệm thành công nhân giống chè bằng phương pháp giâm cành; chè sinh trưởng, phát triển tốt và được nhân rộng trong khu kinh tế. Bên cạnh đó, cán bộ đội viên khu KTTN đã tích cực vận động, giúp đỡ, hỗ trợ nhân dân các xã lân cận lập quy hoạch đất đai, hỗ trợ giống và kỹ thuật để cùng phát triển cây chè, từ đó đã biến các xã miền núi khó khăn nơi đây trở thành vùng chè trù phú, xanh tươi. Đến nay, huyện Tân Sơn đã có trên 3.700 ha /3.800 ha chè đang cho thu hoạch, năng suất bình quân đạt 11,8 tấn/ha, sản lượng chè búp tươi đạt trên 43.000 tấn/năm, doanh thu đạt trên 100 tỷ đồng mỗi năm. Từ cây chè đã giúp người dân có việc làm, phát triển kinh tế và góp phần hiệu quả vào việc giảm nghèo của địa phương. Cùng với cây chè, những quả đồi hoang khi xưa nay đã được thay thế bằng những đồi cây nguyên liệu giấy, xen kẽ những nương chè xanh mướt, đó cũng là nơi yên nghỉ của 45 liệt sĩ TNXP hy sinh ngày 20/9/1972 dưới chân núi Bụt.
Môt trong hai bia ghi danh các liệt sĩ. Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
Cùng với việc sản xuất, Khu KTTN còn mở các lớp dạy bổ túc văn hóa cấp 2, cấp 3, dạy lý luận chính trị sơ cấp, trung cấp cho cán bộ, đội viên; cử người theo học trung cấp nghề, đại học và đào tạo ở nước ngoài. Kết quả, đã có 240 cán bộ được đào tạo cung cấp cho nhiều tỉnh phía Nam; 92 người được bổ sung cho quân đội, công an; hàng trăm người là chiến sĩ thi đua, dũng sĩ diệt Mỹ, chiến sĩ quyết thắng; có người đã trở thành anh hùng, thành sĩ quan cấp tướng trong quân đội; đặc biệt là đồng chí Giám đốc Khu KTTN Nguyễn Công Tạn sau này trở thành Phó Thủ tướng Chính phủ. Mô hình Khu KTTN đã được nhân rộng ở các địa phương, nhiều cán bộ đã trưởng thành từ đây và được đảm nhận nhiều chức vụ, vị trí quan trọng trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước.
Đồng đội, người thân thắp hương tri ân ngày 20/9/2022. Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
Với những đóng góp to lớn trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ cứu nước, Khu KTTN đã vinh dự được Chính phủ tặng Huân chương Lao động hạng Ba cùng nhiều phần thưởng cao quý khác của các bộ, ngành Trung ương. Năm 2012, Khu KTTN được Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ xếp hạng là Di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh; đồng thời được ghi nhận trên nhiều trang sử cách mạng của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, của lực lượng TNXP, và Đảng bộ, chính quyền, nhân dân các dân tộc tỉnh Phú Thọ. Với những thành tích đáng tự hào, Khu KTTN từ lâu đã trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, nhân dân xã Minh Đài nói riêng, huyện Tân Sơn và tỉnh Phú Thọ nói chung. Hằng năm, vào ngày 20/9, xã Minh Đài thường tổ chức lễ tưởng niệm các liệt sĩ – những người bị sát hại trong đợt ném bom của đế quốc Mỹ. Đây là hoạt động thiết thực nhằm giúp thanh niên và nhân dân địa phương hiểu rõ hơn những mất mát hy sinh của các liệt sĩ trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Ảnh internet
Trong thời gian ngắn, 500 ha đồi nương đã được khai phá, hệ thống giao thông hồ chứa nước và mương máng thủy lợi được xây dựng; 20.000 m2 nhà làm việc, nhà ở, nhà trẻ, mẫu giáo, bệnh xá… được xây mới (ảnh trên).
Việc được công nhận là Di tích lịch sử Quốc gia đã góp phần khẳng định giá trị, vai trò quan trọng của “Địa điểm Khu kinh tế thanh niên năm 1970 tại xã Minh Đài”, thể hiện sự tri ân đối với các thế hệ cha, anh đi trước; là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống cách mạng và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta đối với thế hệ trẻ.
Lê Thị Lam Hương
