Bài thơ này được sáng tác từ năm 1972 nhưng trong một thời gian dài không được in trong bất kỳ tập thơ nào. Mặc dù vậy, bài thơ được biết đến nhiều qua ca khúc Em ơi, Hà Nội phố do nhạc sĩ Phú Quang lấy vài câu để phổ nhạc, và lên sóng phát thanh vào năm 1987 qua giọng ca Lệ Thu. Do không được in trong các tuyển tập nên bài thơ có nhiều dị bản được lưu truyền. Năm 2008, nguyên tác bài thơ mới in trong tập Phan Vũ – thơ (NXB Văn học). Bản chép ở đây đã được tác giả xác nhận là bản sửa đổi cuối cùng.
1 .
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em mùi hoàng lan.
Ta còn em mùi hoa sữa.
Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya?
Cọt kẹt bước chân quen.
Thang gác thời gian
Mòn thân gỗ.
Ngôi sao lẻ lạc vào căn xép nhỏ…
Ta còn em chấm lửa
Điếu thuốc cuối cùng,
Xập xoè.
Kỷ niệm…
Một con đường
Một ngôi nhà
Khuôn mặt ai
Dừng trong khung cửa…
Những phong thư bỏ quên trong hộc tủ
Không tên người,
Không tên phố.
Người gửi không tên.
Ta còn em chút vang động lặng im,
Âm âm tiếng gọi
Trong lòng phố…
2.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em một gốc cây,
Một cột đèn.
Ai đó chờ ai?
Tóc cắt ngang
Xoã xoã bờ vai,
Khung trời gió.
Con đường như bỏ ngỏ…
Ta còn em khăn choàng màu tím đỏ
Thoáng qua…
Khuôn mặt chưa quen.
Bỗng xôn xao nỗi khổ.
Mỗi góc phố một trang tình sử
3.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em rì rào hạt nhỏ,
Cơn mưa chợt đến trong chùm lá
Vòm trên cao chuông hồi đổ,
Nhà thờ Cửa Bắc,
Tan chiều lễ
Kinh cầu còn mãi ngân nga…
Ta còn em đôi mắt buồn
Dõi cánh chim xa.
Trên hè phố
Gã Trương Chi ôm ghi ta.
Ngước lên cửa sổ,
Có một ngày…
Trống không ô cửa.
Tiếng hát Trương Chi.
Ngợi số nhà…
Ta con em chuyến tàu khuya
Về muộn
Vào ga…
4.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em quả bóng lăn,
Một mình,
Trên sân cỏ.
Cơn mưa đầy
Những hố sâu trước cửa,
Chiếc thuyền giấy lang thang
Không bến đỗ
Thằng bé qua tuổi thơ vội vã,
Chợt ngẩn ngơ
Với bóng nước lung linh!
Bầu trời.
Khoảng lạ!
Ta còn em cánh cửa sắt
Lâu ngày không mở.
Nhà ai?
Qua đó, nao nao nhớ tuổi học trò…
Dàn thiên lý đã chết khô!
Năm xưa,
Những chùm hoa,
Thơm hò hẹn.
Cuộc tình đầu ngọt lịm.
Nụ hôn còn xanh mãi trên môi…
5.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em chuỗi cười vừa dứt
Chút nắng vàng le lói vườn hoang,
Vàng ngọn cỏ.
Cô gái khẽ buông rèm cửa,
Anh chàng lệch mũ đi qua,
Lời tỏ tình đêm qua dang dở…
Ta còn em ngày vui cũ,
Tàn theo mùa hạ.
Tiếng ghi ta bập bùng tự sự,
Đêm kinh kỳ thủa ấy xanh lơ…
6.
Ta còn em tiếng tích tắc
Chiếc đồng hồ quả lắc già nua
Đếm thời gian theo nhịp đong đưa,
Những tiếng quen
Ngán ngẩm,
Mệt nhoài…
Căn phòng trống bỗng mênh mang bóng lẻ.
Nửa đêm đành mở cửa ra đi,
Những bước liêu xiêu,
Miền u tịch dọc dài,
Hàng soan nghiêng,
Lá đổ.
Tiếng mõ từ ngôi chùa,
Ẩn trong tận cùng hẻm phố…
Ta còn em ánh đèn mờ đầu ngõ
Sáng màu hoa đỏ
Bên gốc gạo
Lao xao cười nói, mời chào,
Xe cộ nổi còi hối hả…
Buổi chợ chiều trên phố vừa tan
Chợ đêm giữa kinh đô họp muộn…
Những kẻ nghèo khuya thức,
Đợi tinh mơ lại mở chợ ngày.
7.
Em ơi! Hà Nội – phố…
Ta còn em vầng trăng nửa,
Người phu xe đợi khách bến đầu ô.
Tiếng rao đêm lạc giọng
Ơ hờ…
Căn gác trọ đường vào bằng cửa sổ
Lão Mozart hàng xóm
Bảy nốt cù cưa.
Từng đêm quên giấc ngủ…
Ta còn em tiếng dương cầm.
Trong khung nhà đổ
Lả tả trên thềm
Beethoven và sonate Ánh trăng.
Nốt nhạc thiên tài lẫn trong mảnh vỡ…
Cô gái áo đỏ venise
Xa Hà Nội,
Vẽ clavecin
Tập đàn
Trên phản gỗ…
Ta còn em những tràng pháo tay vang dậy.
Đêm lộng lẫy!
Cô gái dương cầm đứng giữa rừng hoa,
Nước mắt lã chã trên áo đỏ.
Rồi một ngày tả tơi,
Loạn gió.
Vườn Ngọc Hà
Mùa hoa cánh rã,
Đường Quán Thánh.
Bản giao hưởng Lặng câm
Trong một ngôi nhà…
Ta còn em một đam mê.
Một vật vã,
Một dang dở,
Một trống không,
Một kiếp người,
Những phìm đàn long…
8.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em khuya phố mênh mông.
Vùng sáng nhỏ.
Bà quán ê a chuyện nàng Kiều.
Rượu làng Vân lung linh men ngot.
Mắt cô nàng lúng liếng đong đưa…
Ngơ ngẩn bao chàng trai Kẻ Chợ.
Cơn say quá dài thành một cơn mê…
9.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em tiếng hàng ngày.
Reo vang đường phố.
Lanh canh! Lanh canh!
Tia hồ quang chớp xanh.
Toa xe điện lên đèn.
Người soát vé áo bành tô sờn rách…
Lanh canh! Lanh canh!
– Ai xuống Bờ Hồ!
Ai đi Mơ! Ai lên Bưởi!
Lanh canh! Lanh canh!
Một đời cơ nhỡ.
Trăm ngày ngược xuôi
Đầm đìa nước mắt.
Aó vã mồ hôi.
Bơ gạo mớ rau…
Mẹ về buổi chợ
Lanh canh! Lanh canh!
Lá bánh, củ khoai.
Đàn con trên bến đợi.
Cuối ngày…
10.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em ráng đỏ chiều hôm.
Đôi chim khuyên gọi nhau trong bụi cỏ.
Đôi guốc bỏ quên bên ghế đá
Gã đầu trần thơ thẩn đường mưa….
Ta còn em Cổ Ngư, tên thật cũ,
Nắng chiều phai
Là đà, cành phượng vĩ,
Bông hoa muộn in hình ngọn lửa…
Chiếc lá rụng.
Khởi đầu ngọn gió.
Lao xao sóng biếc Tây Hồ.
Hoàng hôn xa đến tự bao giờ?
Những bước chân tìm nhau
Vội vội.
Cuộc tình hờ bỗng chốc nghiêm trang…
11.
Ta còn em ngọn gió Nghi Tàm
Thoáng mùi sen nở muộn.
Nhớ Nhật Tân.
Mùa hoa năm ấy.
Cánh đào phai…
Người dẫu ra đi vạn dặm dài.
Gió ngọn vẫn vương hương phố cũ…
12.
Em ơi! Hà Nội – phố…
Ta còn em cơn mưa rào qua nhanh
Sũng ướt bậc thềm.
Chiếc lá bàng đầu tiên nhuộm đỏ.
Cô gái băng qua đường bỗng hồng đôi má.
Một chút xanh hơn
Trời Hà Nội.
Hôm qua…
Ta còn em cô hàng hoa
Gánh mùa thu qua cổng chợ.
Những chùm hoa tím
Ngát
Mùa thu…
13.
Em ơi! Hà Nội – phố…
Ta còn em con đê lộng gió.
Dòng sông chảy mang hình phố.
Cô gái dựa lưng bên gốc me già.
Ngọn đèn đường lặng thinh
Soi bờ đá…
Ta còn em mùa nước đổ
Sông Hồng mất tăm bãi Giữa,
Bè xuôi, không ghé bến
Con tàu nhổ neo về biển.
Hồi còi vọng
Như một tiếng than dài
– “Mùa này trăng vỡ trên sông”
Ta còn em hàng cây khô,
Buồn như dãy phố.
Người bỏ xứ
Quay nhìn lần cuối.
Hạt sương tan,
Nhoè nhoè đuôi mắt.
“Người đi! Ừ nhỉ! Người đi thực!”…
Lữ khách khẽ ngâm câu Tống biệt
Đành đoạn một lần dứt áo xanh…
14.
Em ơi! Hà Nội – phố…
Ta còn em một Hàng Đào.
Không bán đào.
Một Hàng Bạc.
Không còn thợ bạc.
Đường Trường Thi
Không chõng, không lều.
Không ông Nghè bái tổ vinh qui…
Ngày đi,
Một nỗi mang tên nhớ.
Ngày về phố cũ bỗng quên tên.
Quên bậc đá,
Quên mái hiên.
Quên cây táo trồng ngay trước cửa.
Thưở ấu thơ thoả thích leo trèo…
Ngày về,
Ra rả tiếng ve,
Võng trưa hè kẽo kẹt,
– “À ơi! tùng tùng trống đánh ngũ liên
Bước chân xuống thuyền
Nước mắt như mưa…”
Bài tập đọc
Quốc văn giáo khoa thư
Bà ru cháu ngủ…
Người về sững sờ bên cánh cửa,
Tiếng ru hời!
Gọi lại mảnh đời quên…
15. RIÊNG VỀ MỘT CHUYẾN ĐI
Sân ga Hàng Cỏ.
Tuổi mười tám trong hàng quân,
Năm khởi chiến.
Thề ra đi
Không trở về khi giặc chưa yên!
Cô gái Hà Nội trong đám đông đưa tiễn
Gửi chàng trai một bó hoa,
Và một nụ hôn.
Đoàn tàu chở đoàn quân về phía Nam
Vào trận đánh
Chở theo dãy phố,
Chở những con đường,
Chở nguyên Hà Nội nhớ,
Những bó hoa và cả vết môi hôn…
Khi khai trận
Anh lính trẻ bỗng bàng hoàng,
Thật bất ngờ khi súng nổ.
Và bỡ ngỡ,
Như đầu đời vừa nhận nụ hôn…
16.
Em ơi! Hà Nội – phố.
Ta còn em chiếc xe hoa
Qua hàng liễu rủ
Cánh tay trần trên gác cao
Mở cửa.
Mùa xuân trong khung
Đường phố dài
Chi chít chồi sinh
Màu ước vọng in hình xanh nõn lá
Giò phong lan.
Điệp vàng rực rỡ.
Những gót son dập dìu đại lộ
Bờ môi ai đậm đỏ bích đào?
Ta còn em tiếng trống tan trường.
Màu thanh thiên lẫn trong liễu rủ
Đêm hoa đăng tà áo nhung huyết dụ.
Đất nghìn năm còn mãi dáng kiêu sa.
Phường cũ lưu danh người đẹp lụa.
Bậc thềm nào in dấu hài hoa?
17.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em đường lượn mái cong
Ngôi chùa cổ.
Năm tháng buồn xô lệch ngói âm dương.
Ai còn ngồi bên gốc đại già?
Chợt quên vườn hồng đã ra hoa.
Chợt quên bên đường ai đứng đợi…
Cuộc đời có lẽ nào.
Là một thoáng bâng quơ!
Ta còn em một cuộc tình
Như một bài thơ.
Mỗi nỗi đau gặm mòn thêm phận số.
Nhật ký sang trang ghi thêm nỗi nhớ…
18.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em lô xô màu ngói cũ.
Hiu quạnh
Một ngôi nhà
Oa oa tiếng khóc.
Ngày con ra đời.
Cơn bão rớt bẻ gãy cành đa.
Con vừa lớn…
Chinh chiến gần kề trước cửa.
Ta còn em con đường đá
Lát bao niên kỷ?
Cây si kia trồng tự năm nào?
Ngày đi,
Qua đò Dâu
Nhìn về bến vắng,
Ruột đau,
Xót mẹ còng lưng gánh buổi chiều!
19.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em đống kim ngân
Đổ đầy Hàng Mã
Lâu đài, dinh thự
Ngựa, xe, võng, lọng
Gấm, vóc, lụa, là.
Những hình nhân hầu gái
Đẹp như hoa.
Ta còn em đống than tro.
Một ngày gió nổi,
Mớ giấy tiền,
Phù du của nả.
Hai cõi âm dương,
Mịt mù bụi phố!
20. RIÊNG VỀ MỘT THÁNG CHẠP
Tháng Chạp!
Những tàng cây óng ả sợi tơ hồng.
Tháp chạp thủ thỉ lời hò hẹn.
– “Qua đợt gió cuối mùa…
Ngày mai ta đến với mùa xuân”
Đôi tân hôn chưa kịp nằm chiếu hoa.
Đã có tên trong vòng hoa tưởng niệm…
Một tháng Chạp trắng khăn sô,
Khói hương dài theo phố.
Một tháng Chạp
Thâu đêm.
Mẹ
Thức.
Hoá vàng…
Tháng Chạp con đường ngẩn ngơ,
Dãy phố thành toạ dộ.
Khu trắng không người ở,
Dòng chữ phấn ghi trên cánh cửa,
Lời thề của người bỏ phố:
Còn một đống gạch, còn trở về nhà cũ!
Sập gụ, tủ chè, sách xưa và bình cổ
thí thân cho mất cho còn!
Một tháng chạp,
Trên nóc cao, còi hụ,
Cái chết đến tự phương nào?
Cách thủ đô bao nhiêu cây số?
Giọng Hà Nội thật ngọt ngào,
Cô gái loan truyền tin bão lửa:
“Hỡi đồng bào! Hỡi đồng bào…”
Một tháng Chạp,
Cây bàng mồ côi mùa đông,
Nóc phố mồ côi, mùa đông,
Mảnh trăng mồ côi, mùa đông.
Thang Chạp năm ấy in hình bao mộ phố!
21.
Em ơi! Hà Nội – phố…
Ta còn em mảnh đại bác
Ghim trên thành cổ
Một thịnh, một suy.
Thời thế.
Lẽ hưng vong.
Người qua đó hững hờ bài học sử…
Ta còn em dãy bia đá.
Danh hình hội tụ
Rêu phong gìn giữ nét tài hoa…
Ly rượu đầy xin rót cúng cha.
Nghìn lạy cúi đầu thương đất Tổ.
Bến nước nào đã neo thuyền ngự
Đám mây nào in bóng rồng bay?…
Ta còn em những giấc mơ lộng lẫy xiêm y.
Nhã nhạc nhịp nhàng,
Vóc dáng cung phi.
Những hào kiệt, những anh hùng,
Vương triều nào cũng có,
Và kẻ cuồng si gọi tên thi sĩ!
Thắp nén hương nhớ người tri kỷ…
22. Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em năm cửa ô.
Năm cửa gió
Cơn bão những mùa nào qua đó?
Ba mươi sáu phố
Bao nhiêu mảnh vỡ?
Ta còn em một màu xanh thời gian.
Màu xám hư vô.
Chợt nhoè.
Chợt hiện.
Chợt lung linh ngọn nến.
Chợt mong manh,
Một dáng, một hình.
Nhợt nhạt vàng son.
Đậm đầy cay đắng.
Người nghệ sĩ lang thang hoài trên phố,
Bỗng thấy mình không nhớ nổi con đường,
Một mình giữa bóng chiều sa,
Tha hương ngay trước cổng nhà mẹ cha…
Bầu trời này như của riêng ta!
Nỗi buồn vô cớ luôn rất lạ…
23.
Em ơi! Hà Nội – phố!
Ta còn em cánh nhạn chao nghiêng,
Chiều cuối.
Những giọt sương nhoà bóng điện,
Mặt nước Hồ Gươm bỗng nhiên trở lạnh,
Thap Rùa ngả bóng,
Lung linh…
Người ra đi mang theo buốt giá,
Áo choàng không ấm thân gầy
Cầm bằng theo cánh chim bay…
Người đi tìm khoảng cách để quên,
Nào biết phương xa,
Mài mòn đôi mắt nhớ?
24.
Em ơi! Hà Nội – phố
Ta còn em mùi hoàng lan.
Ta còn em mùi hoa sữa,
Tiếng giày ai gõ nhịp đường khuya.
Cọt kẹt bước chân quen,
Thang gác thời gian
Mòn thân gỗ,
Ngôi sao lẻ lạc vào căn xép nhỏ…!
Hà Nội, tháng Chạp 1972
