Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nghe theo tiếng gọi của tổ quốc hàng vạn thanh niên đã hăng hái lên đường ra mặt trận. Họ đã có mặt trên khắp các mặt trận, nhiều cung đường, chấp nhận mưa bom bão đạn của kẻ thù để hoàn thành nhiệm vụ. Rất nhiều những chàng trai, cô gái tuổi tròn mười tám, đôi mươi đã vĩnh viễn không trở về. Trong đó có 78 cán bộ chiến sĩ đơn vị TNXP N237- Ban XD67 đã anh dùng hy sinh trên tuyến đường 16A Trường Sơn. Chiến tranh kết thúc hài cốt 78 cán bộ chiến sĩ đã được qui tập về nghĩa trang TNXP ở xã Vạn Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.
Năm 2009 thể theo nguyện vọng của nhiểu đồng chí, Ban Liên lạc N237 được ra đời với quyết định số 157 QĐ/HCTNXP-TH ngày 10/4/2009 của Hội Cựu TNXP tỉnh Thanh Hóa. Ban Liên lạc có 11 người do đồng chí Bùi Khối – nguyên Bí thư Đảng ủy N237, ủy viên BCH Hội Cựu TNXP tỉnh Thanh Hóa, Chủ tịch Hội Cựu TNXP huyện Thạch Thành – làm trưởng ban; đồng chí Hoàng Mạnh Hùng, nguyên A trưởng C2371, Trưởng Ban liên lạc C2371 làm Phó Trưởng ban Thường trực. Ban liên lạc đã:
– Hướng dẫn các nhóm tổ chức cho anh chị em gặp mặt nhân ngày truyền thống hàng năm, duy trì việc thăm hỏi giúp đỡ nhau;
– Tổ chức thành công các buổi gặp mặt truyền thống nhân kỷ niệm 40 năm, 45 năm ngày nhập ngũ tại Trung tâm hội nghị tinh Thanh Hóa;
– Cử đại biểu đi dự kỷ niệm 50 năm ngày mở đường Trường Sơn, do Binh đoàn 12 tổ chức tại bảo tàng đường Hồ Chí Minh ngày 12/5/2009; v
– Tổ chức cho 80 đồng chí đi thăm các tỉnh thành phố Bắc Trung Bộ từ 29/5 đến 01/6/2009;
– Tổ chức đoàn đại biểu gồm 30 đồng chí là thương bệnh binh đi thăm Ban Tuyên giáo Trung ương và các tỉnh đồng bằng Bắc bộ từ 28/7-29/7/2009;
– Tổ chức 45 đồng chi đi thăm các tỉnh thành phía nam nhân kỷ niệm 35 năm ngày giải phóng miền Nam thống nhất Tổ quốc từ 22/4-7/5/2010;
– Tổ chức đoàn đại biểu gồm 45 đồng chí đi thăm các tỉnh Tây Nguyên nhân kỷ niệm 36 năm ngày giải phóng miền Nam từ 20/3-28/3/2011….
Ngày 20/7/2011 Ban liên lạc đã tổ chức đưa hài cốt liệt sĩ Nguyễn Trọng Đại đơn vị C2371 an táng tại nghĩa trang TNXP Vạn Ninh, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình về án táng tại nghĩa trang Hàm Rồng quê nhà.
***
Để trưởng nhớ 78 cán bộ chiến sĩ của đơn vị đã anh dùng hy sinh trên tuyến đường 16A trong những năm chống Mỹ, Ban Liên Lạc đã gửi công văn số đến Hội Cựu TNXP tỉnh Thanh Hóa Xin được tổ chức một đoàn gồm 25 đồng chí, trở lại chiến trường xưa, khảo sát địa điểm dự kiến dựng Bia tại ngã ba Dân Chủ[i]. Hội Cựu TNXP tỉnh Thanh Hóa đã gửi công văn báo cáo UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch. UBND tỉnh đã có ý kiến chỉ đạo Hội Cựu TNXP phối hợp với Sở Lao động – Thương binh & xã Hội, làm việc với Sở Lao động -Thương binh & Xã hội, Hội Cựu TNXP hai tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị xin phép, thống nhất hình thức xây dựng bia tưởng niệm. Sau khi được lãnh hai tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị đồng ý, Ban liên lạc đã tổ chức gặp gỡ đồng đội, các nhà hảo tâm xin tài trợ, triển khai việc khắc bia, chuẩn bị vật tư. Bia và đá ốp lát được dùng đá núi Nhồi ở thành phố Thanh Hóa.
Sáng ngày 17/7/2011 Ban liên lạc đã tổ chức cho 26 đồng chí nguyên là cán bộ chiến sĩ N237, trở lại chiến trường xưa. Cùng đi có các đồng chí: Võ Tánh, nguyên Chủ tịch Hội Cựu TNXP tp Thanh Hóa; Vương Quốc Thuận, Nguyễn Thị Thanh Phó Chủ tịch Hội Cựu TNXP tp Thanh Hóa. Đúng 13g ngày 18/7/2011, các đồng chí Hoàng Mạnh Hùng Phó Trưởng ban thường trực N237, Võ Tánh, Vương Quốc Thuận, Nguyễn Thị Thanh đã bổ những nhát cuốc khởi công xây dựng bia. Mặc dù đã trung tuần tháng bảy nhưng cái nắng gay gắt đã không ngăn được lòng nhiệt tình say mê của những đồng đội xây dựng bia. Đến 16g40 bia lịch sử đã được dựng xong, tấm bia có kích thước (0,70 X1,2)m đứng vững vàng trên ba cấp gạch xây và ốp đá vận chuyển từ Thanh Hóa vào. Bia di tích lịch sử ghi rõ: “Nơi đây ngã ba Dân Chủ, đường Thống Nhất 16A phía tây Quảng Bình, bắc Quảng Trị thuộc hệ thống di tích đường Hồ Chí Minh. Đây là nơi đơn vị thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước tập trung N237, Ban 67 đã từng sống, chiến đấu, lao động và hy sinh anh dũng để bảo đảm mạch máu giao thông thông suốt từ ngày 14-4-1969 đến ngày 31-12-1972.. Các đơn vị trực thuộc gồm: C2371 huyện Đồng Sơn; C2372 huyện Thọ Xuân; C2373 huyện Triệu Sơn; C2374 huyện Yên Định, Vĩnh Lộc; C2375 huyện Hoằng Hóa; C2376 huyện Tĩnh Gia; C2377 huyện Thường Xuân, Như Xuân, Như Thanh”.
Để ngã ba Dân Chủ, nơi dựng Bia tri ân các liệt sĩ trở thành địa chỉ đỏ, du khách thập phương đi qua thắp nén nhang, tưởng nhớ, Ban Liên lạc N237 – Ban XD67 đã quyết định nâng cấp xây dựng nhà bia. Ý tưởng ấy được lãnh đạo Hội Cựu TNXP, Sở Lao động – Thương binh & Xã hội ủng hộ. Ban Liên lạc đã triển khai tuyên truyền và nhận được sự ủng hộ nhiệt tình cả vật chất lẫn tinh thần. Bản thiết kế nhà bia do đồng chí Trương Thị Tần – nguyên chiến sĩ đơn vị – tự thiết kế và lên dự toán vật tư. Ngày 05/7/2012, Ban liên lạc N237 đã cử một một đoàn do đồng chí Hoàng Mạnh Hùng làm trưởng đoàn lên đường vào ngã ba Dân Chủ để xây dựng nhà bia. Việc chuẩn bị mua vật liệu được triển khai ở thôn Mỹ Đức, xã sơn Thủy, huyện Lệ Thủy và thuê thợ xây ở thôn Áng Sơn xã Vạn Ninh, Quảng Ninh. Việc chuyển vật tư lên Trường Sơn cũng gặp nhiều khó khăn, vì đường nhiều đèo, dốc nên vật tư phải vận chuyển nhiều chuyến.
Sau khi tập kết vật tư đầy đủ tại ngã ba Dân Chủ, đội công tác và anh em thợ xây làm lán trại và ăn ở tại chỗ. Đúng 7g ngày 9/7/2012 bổ nhát cuốc khởi công. Việc lấy nước đánh vữa phải đi xa hàng cây số. Công trình thi công vào mùa nên, thời gian thi công bị gián đoạn, kéo dài. Tuy nhiên với sự cố gắng hết sức của tổ thợ, nên chỉ sau một tháng đã đổ xong mái bê tông. Một tháng sau tiếp tục hoàn thiện, đến 24/12/2012 công trình được khánh thành. Nhà bia hoàn thành với tổng kinh phí 250.000.000đ với sự hỗ trợ của tỉnh Thanh Hóa 100.000.000đ, Quỹ nghĩa tình Trường Sơn Báo – báo Sài Gòn Giải Phóng 20.000.000đ, Công ty xi măng Bỉm Sơn 10.000.000đ, huyện Hướng Hóa 10.000.000 đ vật tư; ngoài ra các ban ngành đoàn thể, anh em trong đơn vị ủng hộ từ 100.000 – 2.000.000 đ.
Nhà bia sau khi hoàn thành được bàn giao cho UBND xã Hướng Lập, huyện Hướng Hóa quản lý. Đây là một địa chỉ mà các đoàn cựu chiến sĩ Trường Sơn khi đi thăm lại chiến trường xưa đều ghé thắp nhang tưởng niệm những cán bộ chiến sĩ đã hy sinh trên tuyến đường thời chiến tranh./.
Bùi Văn Hoằng
Hà Bình-Hà Trung-Thanh Hóa
[i] Nơi Đường 10 gặp Đường 16A từ Thạch Bàn đi lên ở Km72, thuộc địa phận xã Hướng Lập, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.
