Ngày 15/11/2025, tại Hà Nội, Hội Người cao tuổi (NCT) Việt Nam đã phối hợp với Ban Biên tập Tạp chí Cộng sản, Hội đồng Lý luận Trung ương, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và Ban Chính sách Chiến lược Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề: “Kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới”.
Toàn cảnh hội thảo
Hội thảo vinh dự đón tiếp và nhận sự chỉ đạo từ các đồng chí lãnh đạo cấp cao: Nguyễn Xuân Thắng – Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; Nguyễn Thanh Nghị – Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách Chiến lược Trung ương; ; Tạ Ngọc Tấn Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Hoàng Trung Dũng, Trưởng Ban biên tập Tạp chí Cộng sản; Nguyễn Thanh Bình, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam; Lê Minh Hoan, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc Hội cùng lãnh đạo Hội đồng Lý luận Trung ương, Tạp chí Cộng sản, và đại diện lãnh đạo, các bộ, ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức quốc tế và Liên hợp quốc tại Việt Nam. Đồng chí Ngô Văn tuyến, Thường trực Đoàn Chủ tịch Hội Cựu TNXP Việt Nam đã tham dự hội thảo.
Sau phát biểu khai mạc của Chủ tịch Hội NCT Việt Nam Nguyễn Thanh Bình và ý kiến chỉ đạo của đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, hội thảo đã lắng nghe báo cáo đề dẫn cùng 9 tham luận chuyên sâu. Các ý kiến tập trung làm rõ thực trạng già hóa dân số, nhận thức toàn cầu về “kinh tế bạc” (Silver Economy), cũng như các định hướng chiến lược, thể chế để Việt Nam thích ứng và phát triển trong bối cảnh mới.
Diễn giả nước ngoài.
Thực trạng già hóa dân số: Những con số biết nói
Các báo cáo tại hội thảo thống nhất nhận định: Già hóa dân số là xu hướng nhân khẩu học nổi bật của thế kỷ XXI. Theo cập nhật từ Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế, tốc độ già hóa đang diễn ra rất nhanh chóng với các số liệu cụ thể:
- Quy mô toàn cầu: Dự báo đến năm 2025, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ vượt ngưỡng 1,2 tỷ người; con số này ước tính đạt 2,1 tỷ người vào năm 2050.
- Cột mốc lịch sử: Đáng chú ý, đến giữa năm 2030, nhóm dân số từ 80 tuổi trở lên có thể đạt khoảng 265 triệu người, lần đầu tiên vượt ngưỡng trẻ sơ sinh toàn cầu.
- Tại các quốc gia: Quá trình già hóa diễn ra rõ rệt. Ở Cuba, người trên 60 tuổi chiếm 25% tổng dân số. Tại Nhật Bản, nhóm dân số từ 65 tuổi trở lên chiếm trên 30%, mức cao nhất thế giới.
- Tại Việt Nam: Chúng ta đã chính thức bước vào quá trình già hóa dân số từ năm 2011. Hiện nay, Việt Nam có trên 17 triệu người cao tuổi. Dự báo đến năm 2036, nước ta sẽ chính thức trở thành quốc gia có dân số già với khoảng 20% dân số trên 60 tuổi.
Tiềm năng “Kinh tế bạc” và cơ sở pháp lý
Trong bối cảnh đó, phát triển “Kinh tế bạc” không chỉ là vấn đề an sinh mà là một phần của Chiến lược phát triển bền vững. Đây là mô hình kinh tế khai thác tiềm năng, nhu cầu và khả năng đóng góp của người cao tuổi, biến họ thành nguồn lực xã hội quan trọng thay vì gánh nặng.
Cơ sở pháp lý:
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều cam kết mạnh mẽ thông qua các văn bản pháp lý quan trọng:
- Luật Người cao tuổi số 39/2009/QH12 ngày 13/1/2009.
- Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030.
- Chương trình hành động Quốc gia Người cao tuổi giai đoạn 2021 – 2030 (theo Quyết định số 2156/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ).
Những “điểm nghẽn” và thách thức từ thực tiễn
Mặc dù có tiềm năng lớn (quy mô kinh tế bạc toàn cầu dự kiến đạt 15.000 tỷ USD vào năm 2025), nhưng việc triển khai tại Việt Nam gặp 4 rào cản lớn:
- Thiếu khung thể chế liên ngành: Các chính sách còn tản mát (y tế, lao động, văn hóa…), thiếu định hướng chiến lược tổng thể coi kinh tế bạc là một ngành kinh tế mới.
- Hạ tầng dữ liệu rời rạc: Thiếu cơ sở dữ liệu quốc gia chuyên biệt về NCT, gây khó khăn cho việc hoạch định chính sách.
- Thị trường chưa phát triển: Các doanh nghiệp, Startup thiếu động lực đầu tư (thiếu ưu đãi thuế, tín dụng). NCT phần lớn sống dựa vào con cái, khả năng chi trả cho dịch vụ cao cấp còn hạn chế.
- Nhận thức xã hội hạn chế: Vẫn còn nặng tư duy coi NCT là nhóm yếu thế cần trợ cấp.
Đại diện các tổ chức quốc tế và Liên hợp quốc đặc biệt nhấn mạnh các thách thức về tài chính và an sinh:
- Chi tiêu cho người cao tuổi hiện nay tăng gấp 8 lần so với người dân bình thường.
- Chi tiêu cho giáo dục còn ít, trong khi thu nhập chính của người dân vẫn nằm trong khu vực nông nghiệp.
- Tình trạng lao động (nhất là phụ nữ) chăm sóc NCT không được trả lương là một thiệt thòi lớn cần khắc phục.
Giải pháp chiến lược: Tận dụng “Cổ tức trường thọ”
Để chuyển hóa thách thức “dân số già” thành động lực phát triển, hội thảo đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm cho Việt Nam trong kỷ nguyên mới:
- Một là, sớm xây dựng Chiến lược quốc gia về phát triển kinh tế bạc đến năm 2035. Xác định rõ lĩnh vực ưu tiên (y tế số, tiêu dùng xanh…) và lồng ghép vào chiến lược phát triển kinh tế – xã hội quốc gia.
- Hai là, kiến tạo cơ chế tài chính, thuế, tín dụng đặc thù. Thành lập quỹ đổi mới sáng tạo về kinh tế bạc với vốn mồi của Nhà nước và đối ứng của tư nhân để hỗ trợ Startup.
- Ba là, lấy chuyển đổi số làm then chốt. Phát triển các nền tảng số chuyên biệt tích hợp dữ liệu y tế, việc làm và học tập cho NCT.
- Bốn là, chuẩn hóa đào tạo nguồn nhân lực: từ chuyên gia lão khoa, kỹ sư công nghệ vi sinh đến nhân viên chăm sóc kỹ năng số. Các trường Đại học cần tích hợp nội dung “già hóa dân số” vào chương trình đào tạo.
- Năm là, đổi mới truyền thông về “già hóa tích cực”. Tận dụng “Cổ tức trường thọ” (Longevity Dividend) – thay đổi quan điểm về giới và đầu tư kinh tế cho NCT để biến họ từ “đối tượng thụ hưởng” thành “chủ thể đóng góp” tích cực vào nền kinh tế số.
Tác giả bài viết.
Phát triển kinh tế bạc không chỉ là bài toán kinh tế mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, phù hợp với truyền thống “kính già, yêu trẻ” của dân tộc, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước về một xã hội bao trùm và phát triển bền vững.
Ngô Tuyến
