Để bảo đảm tuyến đường giao thông quan trọng có tầm chiến lược của chiến khu Việt Bắc, từ sau chiến dịch Hoàng Hoa Thám, cả 8 Liên phân đội TNXP của Đội TNXP công tác Trung ương được điều động về công tác suốt dọc đường số 3 đảm nhận sửa chữa, bảo vệ con đường huyết mạch này.
Các đội viên TNXP thường xuyên phải chịu đói, rét, mưa lũ, thường trực ngày đêm trên mặt trận, kịp thời sửa chữa những đoạn đường địch đánh phá ác liệt. Trên mặt trận lao động gian khổ này, Đội luôn chú ý giáo dục cho đội viên tinh thần khắc phục khó khăn, dũng cảm hoàn thành nhiệm vụ. Đội còn tổ chức cho anh chị em học tập văn hóa, sinh hoạt văn nghệ. Những hoạt động này làm cho mỗi đội viên càng gắn bó với tập thể và càng hăng hái đóng góp cho kháng chiến.
Một vinh dự lớn đối với Đội TNXP là sự quan tâm, động viên của Bác Hồ. Bác luôn dành cho TNXP tình cảm thương yêu, chăm sóc ngay từ ngày đầu thành lập Đội. Bác theo dõi mỗi bước trưởng thành của TNXP. Người chỉ rõ: “Kháng chiến càng tiến tới, công việc ngày càng nhiều, chúng ta cần củng cố và phát triển Đội Thanh niên xung phong để đảm bảo thêm công việc kháng chiến và đào tạo cán bộ sau này”[1] .
Liên phân đội Thanh niên xung phong 312 thuộc Đội thanh niên xung phong công tác Trung ương tại Nà Cù-Bắc Kạn tháng 5/1951.
Ngày 28-3-1951, toàn Liên phân đội TNXP 312 thuộc Đội TNXP công tác Trung ương đang làm nhiệm vụ tại cầu Nà Cù[2] được tin đồng chí Trần Đăng Ninh, Tổng cục trưởng Tổng cục Hậu cần sẽ đến thăm đơn vị. Anh chị em tổ chức một đêm lửa trại trong rừng để đón khách. Trời vừa tối một lúc thì thấy có ánh đèn pin loang loáng tới gần. Anh chị em đồng loạt vỗ tay hoan hô và đều bất ngờ trước niềm hạnh phúc lớn: Bác Hồ! Hàng ngũ trở nên xáo động, xôn xao nhưng do ý thức giữ bí mật nên trong anh chị em chỉ truyền đi những tiếng reo khe khẽ: Bác, Bác Hồ!… Bác mặc bộ quần áo màu gụ, chiếc khăn quàng cổ khéo léo che kín bộ râu. Bắc giơ tay ra hiệu và nói: “Các cháu ngồi cả xuống”. Thế là đang lộn xộn, mọi người ngồi xuống lặng im chờ đợi. Câu đầu tiên Bác hỏi:
– Các cháu ăn có đủ no không?
– Thưa Bác có ạ!
– Các cháu có đủ muối ăn không?
– Thưa Bác có ạ!
– Quần áo, chăn màn, thuốc phòng bệnh, chữa bệnh có đủ không?
Câu hỏi nào của Bác, anh chị em cũng trả lời “Thưa Bác có ạ!” Bác cười, qua nụ cười trìu mến, hiền từ và độ lượng anh chị em đều thấy Bác biết mọi người nói dốì. Trước khi thăm đơn vị, Bác đã được đồng chí Trần Đăng Ninh báo cáo về tình hình ăn đói, mặc rét, thiếu rau, thiếu muối và tình hình sốt rét, ốm đau của TNXP.
Trong ánh lửa trại bập bùng, Bác nhìn khắp một lượt như để hiểu thêm về cuộc sông gian khổ nhưng đầy tinh thần lạc quan của cán bộ, đội viên TNXP rồi Bác báo tin vui thắng lợi của Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ II. Bằng những lời ngắn gọn, dễ hiểu, Bác giải thích tại sao Đảng ta từ nay lại lấy tên là Đảng Lao động Việt Nam và những nhiệm vụ lớn của toàn Đảng, toàn dân trong thời gian tới. Bác đã tặng Tổng đội lá cờ danh dự “Thi đua khá nhất” để làm giải thưởng cho đơn vị nào lập được nhiều thành tích. Trong không khí phấn khởi và niềm vui hiện lên trên từng nét mặt các đội viên TNXP, bỗng Bác hỏi:
– Đào núi có khó không các cháu?
Trong anh chị em, người thì trả lời “Thưa Bác, khó ạ!”, người lại trả lời “Thưa Bác, không khó ạ!”
Bác lại hỏi tiếp
– Có ai dám đào núi không?
Và Bác chỉ định một nữ đội viên đang ngồi ngay hàng đầu trả lời.
Đồng chí này đứng lên mạnh dạn thưa:
– Thưa Bác có ạ! TNXP chúng cháu hàng ngày vẫn đào núi để làm đường ạ.
Bác mỉm cười gật đầu.
– Có ai lấp biển không?
– Bác hỏi tiếp.
Câu hỏi này thật là khó. Trong anh chị em có mặt hôm ấy, nhiều người còn chưa trông thấy biển hoặc chỉ biết biển qua sách vở… Khi mọi người đang lúng túng thì Bác gỡ bí cho:
– Có người dám đào núi thì cũng có ngươi dám lấp biển đấy. Cảng Hải Phòng và nhiều cảng khác trên thế giới đều do con người lấp biển xây dựng nên. Vậy lấp biển có khó không?
Cũng như lần trước, trong anh chị em người trả lời khó, người trả lời không khó. Bác cười:
– Nói không khó là không đúng, khó, nhưng con người vẫn làm được, chỉ cần cái gì?
Lúc này anh chị em mạnh dạn hẳn lên, thi nhau giơ tay xin trả lời. Người nói cần có quyết tâm cao, người nói cần bền bỉ vượt khó khăn, cần xung phong, dũng cảm, v.v…
Bác động viên:
– Các cháu trả lời đều đúng cả. Tóm lại là việc dù khó mấy cũng làm được, nhưng cần quyết chí. Tục ngữ ta có câu: “Có công mài sắt có ngày nên kim’’…
Lửa ngày càng rực đỏ, dáng Bác cao lồng lộng giữa rừng cây và giọng Bác đầm ấm, truyền tới từng người. Đây là giây phút không thể nào quên, trước lúc tạm biệt các đội viên TNXP, Bác dạy:
“Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên”.
Đọc xong từng câu, Bác bảo tất cả đồng thanh nhắc lại. Cuối cùng Bác chỉ định đồng chí Việt Thi đọc lại toàn bài và bảo đồng chí “cầm càng” cho anh chị em hát một bài. Đồng chí Việt Thi xin phép Bác cho toàn Đội được hát bài “Hồ Chí Minh muôn năm”, Bác lắc đầu bảo hát bài khác. Thế là tiếng đồng ca bài “Nhạc tuổi xanh” vang lên hào hứng, say mê… Đến khi nhìn lại thì không thấy Bác đâu nữa. Bác xuất hiện rồi ra đi như một ông tiên trong truyện cổ tích khiến ai nấy đều ngẩn ngơ hồi lâu. Bác gần gũi xiết bao, Bác là Bác Hồ Chí Minh kính yêu, Bác đi chiến dịch, Bác ra mặt trận cùng với bộ đội và TNXP, bất chấp gian khổ, hiểm nguy.
Tin Hồ Chủ tịch đến thăm đơn vị TNXP 312 đã nhanh chóng lan truyền trong toàn lực lượng TNXP, trong bộ đội, dân công. Ban Thường vụ Trung ương Đoàn đã kịp thời lấy bài thơ của Bác làm nội dung giáo dục cho TNXP trong cả nước.
Bài thơ nổi tiếng của Bác Hồ căn dặn thanh niên được ra đời như thế đó. Tự nhiên, đầy hứng khởi và cũng thật đằm thắm vô cùng; giản dị mà sâu sắc vô cùng. Bài thơ tâm niệm ấy của Bác, suốt hơn nửa thế kỷ qua, đã trở thành nguồn cổ vũ, động viên to lớn đối với bao thế hệ thanh niên Việt Nam vượt mọi gian khổ, hi sinh, làm nên những chiến công oanh liệt trong các cuộc chiến đấu chống kẻ thù xâm lược cũng như trong lao động xây dựng non sông đất nước.
Lực lượng TNXP tự hào được đón nhận lời dạy quý giá ấy của Bác ngay từ những ngày đầu thành lập. Vinh dự ấy thật lớn lao; Kỷ niệm ấy mãi mãi đi vào lịch sử vẻ vang của Lực lượng TNXP Việt Nam.
Theo sách Truyền thống vẻ vang Thanh niên xung phong và Hội Cựu thanh niên xung phong Việt Nam. Nhà Xuất bản Thanh niên, 2010
[1] C.B. Báo Nhân Dân số 147.
[2] Thuộc thôn Nà Tu, xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn.
