Trong những năm chống Mỹ cứu nước, bến phà Quán Hàu là một trong những trọng điểm đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ. Nhằm phân tán mục tiêu của địch, góp phần giữ vững huyết mạch giao thông, Bến phà 2 Trúc Ly, xã Võ Ninh, huyện Quảng Ninh (Quảng Bình) đã được hình thành và để lại nhiều dấu ấn.
Do cường độ ném bom, bắn phá có tính hủy diệt bến phà Quán Hàu ngày càng tăng, đầu năm 1967, bến phà 2 Trúc Ly, xã Võ Ninh được hình thành. Nhiệm vụ của Bến phà 2 Trúc Ly là chuyên chở người, xe, lương thực, vũ khí và quân trang quân dụng qua sông Nhật Lệ, đoạn từ thôn Trúc Ly qua thôn Vĩnh Tuy xã Võ Ninh. Sau khi bến phà 2 Trúc Ly đi vào hoạt động, máy bay Mỹ phát hiện và liên tục ném bom bắn phá cả bến phà Quán Hàu lẫn bến phà 2 Trúc Ly, chúng còn thả bom nổ chậm, bom từ trường, thủy lôi, cây nhiệt đới… Trước tình hình đó, xã Võ Ninh bố trí lực lượng dân quân thôn Trúc Ly thường xuyên trực chiến tại bến phà. Do ban ngày phà, ca nô không chạy được nên các tổ dân quân chèo đò đưa người và lương thực, vũ khí súng đạn vượt sông. Từ năm 1967 đến năm 1972 đã có không biết bao nhiêu chuyến đò đưa bộ đội, dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong cùng con em K8 thuộc huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy, con em K10 thuộc khu vực Vĩnh Linh sơ tán ra các tỉnh phía Bắc đã vượt sông tại Bến phà 2 Trúc Ly…
Ông Nguyễn Lưu (bên phải)- nguyên chiến sỹ dân quân trực chiến thôn Trúc Ly – đứng trao đổi tại di tích Bến phà 2 Trúc Ly.
Theo lịch sử Đảng bộ xã Võ Ninh (trang 204) “nhiều tấm gương dũng cảm sẵn sàng xả thân để thông sông, thông tuyến bảo toàn tính mạng các cháu K8 vượt sông. Tổ cảm tử rà phá từ trường, thủy lôi gồm Nguyễn Xảo, Lê Lô, Trần Xự, Phạm Chạy, Nguyễn À đã được tổ chức làm lễ truy điệu sống trước khi xuống ca nô (do Huyện đội Quảng ninh cấp) để rà phá thủy lôi, bom từ trường. Nhiều lần các đồng chí đã trở về an toàn, các cháu vượt sông thông tuyến. Ngày 19/10/1967, ca nô phá thủy lôi tiếp tục xuất hành để thông “đường” vượt sông đưa bộ đội vào Nam và các cháu ra Bắc. Ca nô trúng thủy lôi, các đồng chí Nguyễn Xảo, Lê Lô, Nguyễn À đã anh dũng hy sinh. Đồng chí Phạm Chạy bị thương nặng”. Liệt sỹ Nguyễn Xảo là đảng viên, Trung đội phó dân quân phụ trách tổ cảm tử, người trực tiếp cầm lái sau đó được suy tôn Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Cũng những năm đó, phía bờ bắc của Bến phà 2 Trúc Ly, có ông Hà Văn Cách, thôn Vĩnh Tuy, là dân quân xã Vĩnh Ninh chuyên mở bom nổ chậm để thông xe, thông đường, thông phà. Năm 1968, khi đang mở quả bom thứ 50 thì bom nổ, ông hy sinh. Sau đó, ông Hà Văn Cách được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Đã mấy chục năm đi qua, người dân nơi đây mong muốn các cấp, các tổ chức đoàn thể xây nhà bia tưởng niệm hoặc chí ít dựng một tấm bia để ghi danh Bến phà 2 Trúc Ly cho con cháu mai sau biết đến một địa danh lịch sử.
THÁI TOẢN
