Lái xe Bùi Thị Vân
Đó là những nữ lái xe Trường Sơn và thanh niên xung phong trên tuyến đường lên Cổng Trời[i], một trong những nơi bị đánh phá ác liệt nhất.
Năm 1968, yêu cầu chi viện cho chiến trường ngày càng lớn, Binh trạm 12 đã tuyển chọn 24 nữ chiến sĩ đào tạo lái xe cấp tốc. Nữ tài xế Nguyễn Thị Kim Quy kể: “Tháng 7-1968, sau khóa học lái xe 45 ngày ở Thanh Hóa, chúng tôi được phân công hai người một xe thẳng tiến vào chiến trường. Nhiệm vụ của Trung đội lái xe nữ C13 là vận chuyển hàng hóa, thuốc men, dụng cụ y tế, quân trang, quân dụng đi từ Nghệ An vào Hà Tĩnh vào các kho của Binh trạm 12. Về sau đơn vị này vừa chở hàng đi vào các binh trạm vừa đón thương binh ra tuyến sau điều trị”.
Cổng Trời cao dựng ngược, ngay cả cánh tài xế nam cừ khôi cũng ngán ngại. Đèo cao, vực sâu, đường hẹp chỉ vừa đủ một chiếc xe đi. Máy bay Mỹ ném bom suốt đêm ngày khiến đất đá trên Cổng Trời tan thành những thảm bùn dày. Ấy vậy mà những nữ Trường Sơn lúc đó đã chinh phục Cổng Trời một cách ngoạn mục. Ở Cổng Trời hy sinh tổn thất không kể xiết. Dưới thì bị bom cày xới, trên thì đạn bom vãi như mưa. Có đồng nghiệp nam vừa dạy hát cho cánh lái xe nữ xong nhận nhiệm vụ “vượt khẩu” nhưng xe chưa kịp lên đỉnh đèo đã bị trúng bom tan tành. Trước sự khốc liệt đó, cấp trên mới lấy tinh thần xung phong “vượt khẩu”. Ngay tức thì các nữ lái xe là Phạm Thị Phàn, Nguyễn Thị Tiếp xung phong lên xe nhấn ga nhắm hướng Cổng Trời thẳng tiến trả hàng bên kia biên giới an toàn trở về. Sau chiến công ngoạn mục ấy, cô Phàn được Bác Hồ tặng chiếc đồng hồ Poljot.
Xe của họ chủ yếu là Zil ba cầu, Gaz 51, Gaz 63. Phần lớn chị em trong trung đội chỉ mới mười tám, đôi mươi, chẳng nề hà nguy hiểm. Mới ra trường, trong khi đó đường sá đi lại hết sức khó khăn, lạ lẫm, lại thường xuyên bị máy bay truy đuổi nên các nữ chiến sĩ lái xe tiếp tế đã không ít lần lao xuống hố bom. Khi xe sập hố nằm chết gí mới kịp hoàn hồn. Về sau chạy quen chuyện lên đèo xuống dốc, máy bay bám đuổi đánh phá trở thành chuyện như cơm bữa. “Chạy lâu rồi tay lái cũng “lụa””.
“Giàn mướp che đạn thù” Là thân con gái lại làm việc con trai nên mọi sinh hoạt của chị em gặp rất nhiều khó khăn. Nhiều lần phải ngủ dưới gầm xe. Chốn sinh hoạt riêng tư đều xoay xở trong cái ca bin chật hẹp. Nữ tài xế Vũ Thị Đan kể: “Là tài xế nữ nhưng dọc đường xe hỏng, cần thay lốp, làm điện chị em cũng tự làm lấy. Để tránh bị phát hiện, chúng tôi phải ngụy trang xe theo kiểu làm giàn mướp. Cứ mỗi ngày phải ngụy trang lại một lần để lá khỏi bị héo úa dễ bị phát hiện”. Về sau một đồng nghiệp nam lái xe tặng cô mấy câu thơ: “Ở quê mướp đã xanh hè/ Trường Sơn giàn mướp lại che đạn thù”.
Trong trung đội có thợ kỹ thuật cũng là con gái, nhưng đi giữa đường nếu xe hỏng hóc nhẹ, họ đều tự sửa. Xe chết máy, họ dùng tay quay nặng trịch nổ máy cho xe khởi động lại. Các cô thì thấp, phải với tay, kiễng chân, quay nhiều quá khiến bàn tay con gái chai sần. Xe chạy qua ổ gà, ổ trâu, qua ngầm, qua phà nhiều bị gẫy nhíp liên tục, họ kích bổng xe lên rồi tự chui vào gầm thay nhíp. Hai, ba cô gái hò nhau tung chiếc lốp nặng trịch lên cao để tăm-bua rơi ra ngoài rồi tự làm lốp. Ở giữa rừng, các cô toàn dùng miệng hút xăng trút từ những thùng to 200 lít sang can nhỏ. Mỗi lần chui vào gầm xe, mái tóc đen tết thành hai dải, buông ở hai bờ vai dính đầy dầu mỡ. Họ gọi đó là thứ dầu gội chỉ con gái lái xe Trường Sơn mới có.
Thân nhất với trung đội gái lái xe Trường Sơn là các cô thanh niên xung phong ở ngã ba Đồng Lộc. Mỗi lần trông thấy xe nữ đi qua, các cô lại chạy ra, cười vẫy tay với cả đoàn lái rồi gọi với theo “Các o ơi, ra ngoài đó nhớ mua quà cho chúng em“. Vậy là từ buồng lái lại tung ra nào xà phòng, kẹp tóc, quả rừng…
Thật kỳ diệu khi qua những năm tháng ác liệt ấy, cả trung đội tài xế nữ đều bình yên trở về. Nhiều chị may mắn tìm được hạnh phúc riêng cho mình. Có chị đã hiến hết tuổi xuân ở chiến trường, đến lúc tuổi xế chiều vẫn phòng trống đơn côi. Một số chị khác do bị nhiễm chất độc ở chiến trường nên lập gia đình đằng đẵng mấy chục năm trời vẫn hiếm muộn. Dù thế nào, tinh thần lăn xả, bất tử của các chị vẫn còn đó.
Những nữ lái xe Trường Sơn năm xưa giờ mỗi người mỗi hoàn cảnh, nhưng trong họ vẫn luôn phát huy tinh thần đồng đội, động viên con cháu làm ăn, học hành. Các mẹ, các bà vẫn luôn giữ liên lạc, động viên thăm hỏi nhau khi ốm, khi đau, mỗi lúc gặp nhau họ lại như sống lại ở cái tuổi mười tám, đôi mươi như những ngày sát cánh bên những cung đường. /
Bùi Văn Hoằng
Hà Bình-Hà Trung-Thanh Hóa
[i] Cổng Trời – Cha Lo ở Quảng Bình là một khu di tích gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nơi đây đã chứng kiến bao kỳ tích của những lớp người Việt Nam với những chiến công huyền thoại. Địa hình ở đây khá hiểm trở với những dãy núi non hùng vỹ và cây rừng dày đặc chen chúc nhau tầng tầng lớp lớp.
