Năm 1966, để vận chuyển vũ khí từ miền Bắc chi viện theo đường Hồ Chí Minh trên bộ – lúc này đã đến miền Đông Nam Bộ – thông suốt đến tận mũi Cà Mau, tuyến đường 1C ra đời. Địch tập trung mọi hỏa lực, mọi lực lượng đánh phá vô cùng ác liệt tuyến đường này. Nhưng chúng không thể cắt đứt sự chi viện của ta cho căn cứ địa U Minh và cả vùng miền Tây Nam Bộ. Chiến công đó có đóng góp to lớn của lực lượng TNXP anh dũng, ngoan cường làm nên bao “huyền thoại”.
Hưởng ứng phong trào “5 xung phong” do Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng miền Nam phát động, ngày 26-3-1967, Đội Thanh niên xung phong Hòn Đất làm lễ xuất quân, đánh dấu sự ra đời của Liên đội thanh niên xung phong Giải phóng thuộc 6 tỉnh miền Tây Nam Bộ. Sau Hòn Đất, các Đội Nguyễn Viết Khái II, Đội Mai Thanh Thế, Nguyễn Viết Khái III, Tây Đô cũng được thành lập và cấp tốc lên đường làm nhiệm vụ vận chuyển hàng chiến lược trên tuyến đường 1C, con đường dài hàng trăm cây số, không dân cư, toàn đồng hoang, rừng vắng, bị chia cắt nhiều tuyến do đồn bốt của địch.
Chúng đổ quân đánh phá hành lang vận chuyển trên tuyến đường này, có tháng chúng đổ quân đánh suốt 30 ngày, có ngày máy bay địch bắn phá tới 15-17 lần. Các tuyến đường bộ, đường sông không có ngày nào không có tàu hoặc bộ binh địch càn quét.
Vậy mà, những cô gái, chàng trai TNXP ở đây đã dũng cảm chiến đấu, lao động, bất chấp gian khổ, hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Đội viên thanh niên xung phong hầu hết tuổi đời từ 15-20, trong đó 3/4 là nữ, từ các tỉnh đồng bằng tới, chưa quen cuộc sống khắc nghiệt của núi rừng, mùa mưa ẩm ướt, muỗi, đỉa, vắt… Có đợt các đơn vị đóng quân xung quanh núi Cô Tô, 100% quân số bị sốt rét, không có thuốc điều trị, nhiều đội viên hy sinh…
Mùa mưa, nơi đóng quân nước ngập ngang lưng, không một gò khô, suốt ngày phải ngâm mình dưới nước. Mùa khô, địch tổ chức đốt rừng, làm lộ tuyến đường vận chuyển và nơi đóng quân của đơn vị, rồi chúng bắn phá, ném bom ác liệt.
Địch phong tỏa gắt gao, nhiều đợt hết gạo, đội viên phải ăn cháo, ăn rau bông súng, môn nước, củ nèo thay cơm. Có đợt các đơn vị đóng quân ở Cô Tô 27 ngày liền không có gạo.
Gian khổ, ác liệt như vậy nhưng tuyến đường vận chuyển do đơn vị phụ trách không một ngày ngừng hoạt động.
Cùng với nhiệm vụ vận chuyển hàng, toàn Liên đội đã phối hợp chiến đấu anh dũng, diệt hàng ngàn tên địch, bắn rơi hàng chục máy bay. Riêng Liên đội trực tiếp chiến đấu 45 trận, loại khỏi vòng chiến đấu trên 200 tên địch, bắn rơi 4 máy bay, bắn bị thương 3 chiếc khác.
Trong cuộc chiến đấu đầy gian khổ và vô cùng khốc liệt trên tuyến đường 1C huyền thoại đã xuất hiện biết bao tấm gương sáng chói chủ nghĩa anh hùng và lòng yêu nước, sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Nữ đội viên Hồng Láng bị địch bắt đã hy sinh anh dũng để bảo vệ khí tiết, an toàn cho đơn vị.
Trần Thị Kim Thoa, 15 tuổi, ở đội Mai Thanh Thế, trong lúc đơn vị đi làm nhiệm vụ, một mình ở nhà, trực thăng địch đổ quân đánh chiếm doanh trại, đã dũng cảm, mưu trí đánh địch, đẩy lùi cả đại đội địch do 6 trực thăng đổ quân xuống.
Lê Văn Dè một mình chiến đấu với một tiểu đoàn địch trên bờ xáng trống trải, đẩy lùi nhiều đợt tấn công của địch, diệt 17 tên, trong đó có 2 lính Mỹ.
Tư Hùng, chỉ huy một tiểu đội thanh niên xung phong chiến đấu suốt 4 tiếng đồng hồ với 10 máy bay địch bằng súng bộ binh, bắn rơi một chiếc, bắn bị thương một chiếc khác. Một trung đội của Đội Nguyễn Viết Khái III liên tục 14 ngày đêm truy lùng, đánh nhau với một trung đoàn địch, đẩy chúng ra khỏi hành lang, đảm bảo an toàn cho tuyến đường vận tải.
Một tiểu đội của Đội Nguyễn Viết Khái III suốt 4 tháng nằm rừng, bám địch bảo vệ an toàn cho đoàn vận chuyển hàng về căn cứ…
Chị Tuyết Thu – Một người phụ nữ chân chất, hiền hậu, vậy mà trong những năm tháng ác liệt ấy trên tuyến đường 1C, chị đã cùng đồng đội lập nên nhiều chiến công oanh liệt. Chị kể rằng: Năm 1970, đội TNXP Hòn Đất được phân công trở về Ba Hòn để tiếp nhận hàng từ Mo So (Campuchia) về. Vác nặng, sức yếu lại phải bước lên dốc cao ngày này qua ngày khác, hai đầu gối không co lại được. Vậy mà chị và nhiều chị em khác vẫn hăng hái mang vác suốt ngày đêm, hết vũ khí đến gạo…
Chị còn kể: “Ngày 5-1-1971, địch đổ quân đánh vô Ba Hòn. Mặc địch đánh, tụi tôi vẫn cứ đi. Nắm quy luật cứ bắn xong một loạt pháo là chúng ngưng 5 phút, chúng tôi tranh thủ lúc đó đi hoặc đưa hàng vô hang. Khi tới Mo So thì trời đã sắp sáng, chúng tôi không dám đi thẳng mà phải sắp hàng một, chỉ cần rục rịch một chút là trên núi địch bắn xả xuống ngay. Lúc ấy, ngày nào chúng tôi cũng nghĩ có thể là hôm nay mình chết hoặc bị thương. Cứ thế, ngày tiếp ngày, chúng tôi không còn thấy sợ nữa”.
Có lần, giặc bố trí quân cùng khắp, trong khi các chiến sĩ sư đoàn 21 bị bao vây mà ta không còn đạn để chiến đấu. Chị Tuyết Thu và anh Sáu Chà chờ đêm tối, bò ra khỏi hang Hòn ở phía mé biển, khéo léo kéo chiếc vỏ lãi được giấu sẵn từ trước, đưa xuống biển làm phương tiện vận chuyển công khai. Chất xong vũ khí đã được gói kỹ, chị cho chất đầy dưa hấu lên trên ghe, trên cắm cờ ba sọc. Vậy là 2 chiếc ghe chở đầy vũ khí ung dung lướt qua những tàu tuần tra của địch về Hòn Đất. Bằng sự mạo hiểm và sáng tạo ấy, chị Tuyết Thu và đồng đội đã đưa được về Hòn Đất 3.500 kg vũ khí an toàn. Chị Tuyết Thu nói: “Mỗi chuyến đi năm ấy, tôi sẵn sàng đối mặt với cái chết. Tôi để sẵn khẩu AK dưới lớp lưới, phòng đụng giặc là quyết tử! TNXP ở đường 1C là vậy đó – đụng giặc là sẵn sàng quyết tử với chúng để bảo vệ khí tiết, bảo vệ đồng đội”. Không chỉ là kiện tướng mang vác, vận chuyển hàng và nữ cứu thương tận tụy, chị Tuyết Thu còn làm nên chiến công lẫy lừng bắn cháy xe tăng. Ngày 7-4-1971, xe tăng địch càn vào Hòn. Đại đội TNXP Hòn Đất toàn nữ, vừa lo chiến đấu, vừa bảo vệ thương binh, cùng Đoàn 60 rút vào hang phòng thủ. Địch tràn vào miệng hang, đang điều khiển khẩu DKZ bắn địch, anh Đúng trúng đạn hy sinh. Lập tức, chị Tuyết Thu lao lên, thay thế vị trí của anh. Chỉ một quả DK75, chị đã phá hủy chiếc xe tăng đi đầu, đẩy lùi trận càn của địch.
Chiến đấu bảo vệ đơn vị và kho hàng còn có những cô gái ngỡ như rất bé nhỏ, nhút nhát; Như chị Thu Nguyệt – đội TNXP Mai Thanh Thế. Khi mới đến chiến trường, nhìn dáng vẻ yểu điệu, đài các của Nguyệt, nhiều người thầm nghĩ chị không trụ nổi ở đây lâu. Có lần phát hiện đỉa cắn vào bắp chân, Nguyệt la hoảng, vội cởi quần quăng đi. Khi cơn sợ đã qua, chị đỏ bừng mặt xấu hổ. Đồng đội thấy chiếc quần của chị vắt vẻo trên cành cây không nhịn được trận cười. May mà lúc đó đơn vị toàn là nữ.
Người con gái nhút nhát ấy không ai ngờ đã cùng chị Ngọc Đẹp dũng cảm dập pháo màu, cứu sống đồng đội. Hôm ấy, các chị vừa xây xong hầm nổi, chưa kịp ngụy trang, đã bị máy bay địch phát hiện, quăng trái pháo màu vào ngay miệng hầm. Nhiều TNXP được ém phía trong, còn Thu Nguyệt và Ngọc Đẹp ở bên ngoài. Kinh nghiệm chiến trường khiến các chị biết đó là ám hiệu máy bay địch đến ném bom, bắn pháo hoặc đổ quân. Sợ lộ mục tiêu, trong tích tắc hai chị nhào ra ôm trái pháo màu rồi cởi áo ém lại, hốt bùn, phân tràm, dùng toàn bộ sức lực ấn sâu xuống sình non. Trái pháo màu hiện đại của địch bị dìm ngộp, không nổ được. Sự dũng cảm của hai chị đã cắt bỏ trận ném bom tọa độ sống của địch, bảo toàn cho đơn vị. Nhưng ảnh hưởng pháo màu khiến hai chị bị tức ngực, mắt bị sưng vù. Các chị không thấy đường, sờ soạng như người mù, ôm mắt vì đau nhức. Nặng nhất là Ngọc Đẹp. Đồng đội đưa chị vào trạm xá điều trị cả tuần lễ. Sau thời gian điều trị, mọi người vui mừng khi thấy mắt các chị hồi phục. Lần đó, Ngọc Đẹp được bình chọn là chiến sĩ thi đua.
Trên tuyến đường 1C còn có những người con gái chân yếu tay mềm bắn hạ được máy bay Mỹ; hay dùng súng cối bắn cháy xe tăng địch như chị Hồ Thanh Hồng, sử dụng được cối 82 và 61 ly. Trong trận bảo vệ kho hàng 500 tấn ở núi Bang Hang chị Thanh Hồng cùng các chị Hai Xuyến, Ba Huệ điều khiển cối 82 ly bắn vào đoàn xe M113 đang càn vào. Từ trên điểm cao, chị Hồng dùng cối 61 ly, lấy khăn rằn lót đế pháo đặt trên đùi bắn thẳng. Khi nòng pháo quá nóng, chị Hồng cởi áo quấn, tiếp tục rót đạn. Chị đã cùng đồng đội chiến đấu quyết liệt đẩy lùi 5 đợt phản kích dữ dội của địch. Cũng từ đó chị có biệt danh là Hồng Cối.
Sự nhanh nhạy, tinh tế của phụ nữ cũng đã góp phần làm nên những chiến công bất ngờ. Nhờ lanh lẹ, tháo vát, chị Kha Thị Xuyên (Tám Xuyên) được bộ đội cử “cắt đường”. Một hôm, bất ngờ nhìn thấy 3 người lạ, chị hốt hoảng chạy thục mạng trở về đơn vị, báo cáo tình hình. Chị được các anh bộ đội trấn an, giao nhiệm vụ quay lại chỗ cũ. Nhưng khi chị quay lại thì 3 người lạ mặt đã bỏ đi. Các anh bộ đội khám xét, phát hiện đó là gián điệp. ít lâu sau, chị Xuyên phát hiện chiếc khăn trắng treo trên đọt tràm chỗ đầu kinh Hãng, tiếp theo đó là đơn vị Mai Thanh Thế bị ném bom; bên đại đội Hòn Đất, anh Hai Thắng bị bắn ngay tại giường ngủ… Xâu chuỗi những sự kiện ấy lại, chị biết đại đội Mai Thanh Thế có gián điệp. Từ đó, chị báo cho đơn vị bắt đầu cảnh giác, hạn chế được rất nhiều tổn thất.
Trở lại với tuyến đường 1C và những TNXP giàu lòng yêu nước nơi đây: Năm 1966, thời kỳ cao trào cách mạng kháng chiến chống Mỹ của miền Tây Nam Bộ, vùng giải phóng mở rộng nối liền 6 tỉnh Khu 9. Cùng lúc đó, đường Hồ Chí Minh trên biển do Đoàn 962 phụ trách bị địch phát hiện, phong tỏa, đánh gắt gao nên gặp nhiều khó khăn.
Phương tiện chiến tranh từ hậu phương lớn miền Bắc chi viện theo đường mòn Hồ Chí Minh trên bộ đã đến miền Đông Nam Bộ. Muốn vận chuyển lượng phương tiện chiến tranh này đến tận mũi Cà Mau, phải cấp tốc tổ chức lực lượng vận chuyển. Đó là lý do khiến các đội TNXP miền Tây Nam Bộ được thành lập và tuyến đường giao thông vận tải 1C ra đời.
Vào tháng 9-1966, Khu ủy miền Tây Nam Bộ (T3) giao nhiệm vụ cho Khu Đoàn Tây Nam Bộ thành lập ngay lực lượng TNXP, bước đầu ít nhất 500 quân, để tiếp nhận vũ khí chuyển về quân khu, chuẩn bị cho chiến dịch Tết Mậu Thân 1968. Sau đó còn tuyển thêm được hơn 800 quân, đa phần là nữ. Tất cả đều ở lứa tuổi 18-20. Nhiều cô gái mới 14-15 đã khai thêm tuổi để tòng quân, có chị trốn gia đình theo đơn vị. Giã từ quê hương cây lành trái ngọt, giã từ mái trường thân yêu, những người con gái trẻ dấn thân vào chiến trường 1C. Lộ trình của đoàn quân đặc biệt ấy từ lộ Cái Sắn đến kênh Vĩnh Tế, bao gồm vùng Bảy Núi – Ba Hòn. Đôi bàn chân con gái bắt đầu bước đến những địa danh nổi tiếng ác liệt.
Chuẩn bị cho chiến dịch Tết Mậu Thân 1968, tuyến đường 1C như chuyển mình với nhiệm vụ cấp bách: Đưa vũ khí kịp thời vào chiến trường miền Tây. TNXP ở đây đã vận chuyển an toàn 350 tấn súng đạn, phương tiện chiến đấu của Trung ương Cục chi viện cho Khu 9, triển khai hậu cần đủ cho 6 tỉnh vào chiến dịch Mậu Thân. Trong không khí vui nhộn nhịp đón giao thừa, trên vai những chàng trai, cô gái lúc nào cũng trĩu nặng những gùi hàng tải bộ đường xa.
Tuyến 1C sôi động đêm ngày. Từ Bắc lộ Cái Sắn đến kênh Vĩnh Tế, đêm đêm hàng trăm ghe xuồng xuôi ngược. Tất cả đều tin vào một trận dứt điểm, và các anh, các chị đã sống, chết với niềm tin ấy…
Gian khổ, hiểm nguy vậy mà anh, chị em cứ giành nhau vận chuyển. Vào đợt, họ đi 29 ngày liền trong tháng.
Nữ TNXP trên chiến trường miền Tây Nam Bộ cáng chuyển thương binh Ảnh: T.L
Người nào cũng ướt ngoi, bơi mỗi người một xuồng đi đường rừng. Mũi xuồng va chạm vào cây là té xuống nước. Đoàn người đêm đêm cứ nối tiếp, đi hết mùa mưa rồi lại nắng, đi dưới mưa dầm, vai nặng đường trơn, mồ hôi ướt đẫm. Vậy mà có người còn giấu bệnh để được đi công tác. Trên xuồng chở 300 – 400 kg vũ khí, khi kéo, khi đẩy hàng chục kilômét, thân mình, tay chân bị lác, đỉa cắn, cỏ Bắc cắt ngược xuôi thành mủ, sình bám vào châm chích khó chịu, nước uống không có, nói gì đến nước rửa chân. Vậy mà họ vẫn lạc quan yêu đời, làm thơ, ca hát, đùa giỡn, làm rộn ràng, sôi động đoàn vận chuyển vũ khí trong đêm.
Suốt nhiều tháng trời, địch đã dùng mọi biện pháp để ngăn chặn những bàn chân TNXP nối liền mạch tuyến đường 1C. Bộ Chỉ huy Liên quân Việt – Mỹ và vùng 4 chiến thuật biết rõ con đường này là “sinh mệnh” của chiến trường miền Tây, nên đã dốc toàn lực đối phó, với những loại vũ khí mang tính sát thương và hủy diệt cao. Đồng thời, địch huy động hàng sư đoàn với các binh chủng phối thuộc bằng phương tiện hiện đại tràn ngập chiến trường. Chúng quyết hủy diệt con đường 1C bằng mọi giá. Khu lòng chảo tuyến đường Vĩnh Tế – Tám Ngàn – Cái Sắn – Bảy Núi, Ba Hòn, mà trung tâm là những cánh rừng với những địa danh Vĩnh Điều, Tràm Dưỡng, Đồng Cừ, Gộc Xây… đã hứng chịu hàng ngàn tấn bom đạn. Những TNXP dũng cảm nối tiếp nhau bước vào cuộc chiến đấu diễn ra mỗi ngày, đặc biệt ở lòng chảo Gộc Xây và kênh Vĩnh Tế, vượt lên mọi gian khổ hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Suốt gần 10 năm liền sau khi được thành lập, lực lượng TNXP đường 1C đã cùng chính quyền, du kích địa phương liên kết nhau, bám địa bàn, sẵn sàng hy sinh, bền bỉ thực hiện nhiệm vụ vận chuyển hàng chục ngàn tấn vũ khí, phương tiện chiến tranh, đưa đường cho cán bộ, bộ đội ngược xuôi qua tuyến đường. Họ đã làm nên huyền thoại con đường 1C lịch sử – con đường của Chủ nghĩa Anh hùng cách mạng, của ý chí bất khuất, ngoan cường của TNXP Việt Nam.
T.H
Theo sách Huyền thoại Thanh niên xung phong
