Đội Thanh niên xung phong (TNXP) công tác Trung ương đầu tiên – tiền thân của lực lượng TNXP sau này – được thành lập ngày 15 tháng 7 năm 1950 theo chỉ thị của Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch. Ngay sau khi ra đời, Đội đã được giao nhiệm vụ phục vụ chiến dịch Biên Giới. Buổi ban đầu còn bao bỡ ngỡ và khó khăn, nhưng Đội đã vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ. Tiếp sau đó, Đội được giao nhiệm vụ bảo vệ tuyến đường quan trọng: Cao Bằng – Bắc Kạn – Thái Nguyên trong lúc địch đánh phá ngày càng ác liệt. Trong Đội có Liên phân đội 312 được giao nhiệm vụ bảo vệ cầu Nà Cù (thuộc huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn), trên tuyến đường từ thị xã Bắc Kạn đi Cao Bằng. Đó là một vị trí mà máy bay địch thường xuyên bắn phá và mùa mưa cũng luôn bị đe dọa bởi nước lũ…
Vào đêm 28 tháng 3 năm 1951, thời tiết vẫn còn rét đậm, tại cánh rừng Nà Cù, Liên phân đội 312 của Đội TNXP công tác Trung ương tổ chức lửa trại, khi có một đoàn khách tới thăm, anh chị em cứ ngỡ là Đoàn khách của đồng chí Trần Đăng Ninh (Chủ nhiệm Tổng cục cung cấp lúc đó) như đã được báo trước. Mọi người đều vỗ tay và “Hoan hô đồng chí Trần Đăng Ninh”. Nhưng sau đó, tất cả đều sững sờ trước niềm hạnh phúc bất ngờ và lớn lao: Bác Hồ đến thăm đơn vị! Nhiều tiếng reo khe khẽ trong hàng ngũ: “Bác Hồ! Bác Hồ”. Thật là một niềm vui quá lớn mà chỉ trước đó ít phút, chưa ai dám nghĩ tới. Bác vẫn giản dị với bô quần áo bà ba màu nâu, với chiếc khăn quàng cổ che kín cả chòm râu…
Đến thăm anh chị em TNXP, Bác tươi cười, âu yếm nhìn mọi người rồi giơ tay ra hiệu: – Các cháu ngồi cả xuông.
Những lời đầu, Bác ân cần hỏi thăm về tình hình đời sông của đơn vị. Bác nói:
– Các cháu ăn uông có đủ no không?
– Các cháu có đủ muối ăn không?
– Quần áo, chăn màn, thuôc phòng bệnh, chữa bệnh có đủ không?
Liên phân đội TNXP 312 thuộc Đội TNXP công tác Trung ương
tại Nà Cù – Bắc Kạn tháng 5/1951 (Ảnh tư liệu)
Sau mỗi câu hỏi của Bác, mọi người đều đáp lại: “Thưa Bác, có ạ”; “Thưa Bác, đủ ạ!” … Nhưng, Bác chỉ cười hiền hậu; Bác biết rõ là những thứ đó còn thiếu thốn nhiều mà anh em TNXP nói chỉ là để cho Bác yên lòng mà thôi!
Sau đó, Bác lại hỏi:
– Các cháu có biết Đảng lao động Việt Nam không?
– Thưa Bác có ạ! – Mọi người đồng thanh đáp.
Rồi Bác hỏi tiếp:
– Đảng lao động Việt Nam và Đảng cộng sản Đông Dương khác nhau ở điểm nào?
Có người được Bác trực tiếp “kiểm tra”, trả lời có vẻ lúng túng.
Còn Bác, bằng những lời ngắn gọn, súc tích, Người đã truyền đạt tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ II mới họp, về việc đổi tên Đảng Cộng sản Đông Dương thành Đảng Lao động Việt Nam.
Bác còn ân cần nhắc nhở mọi người:
– Lần sau cái gì không biết, các cháu phải nói không biết. Không biết mà nói biết là giấu dốt. Liền sau đó Bác đột ngột hỏi tiếp:
– Đào núi có khó không?
Người thì trả lời là khó, người lại nói là không khó… với tâm trạng không yên lòng. Nghe xong, Bác chưa kết luận ngay mà hỏi thêm:
– Có ai dám đào núi không?
Một đội viên nữ được Bác chỉ định, đã mạnh dạn thưa:
– Thưa Bác có ạ… TNXP chúng cháu hàng ngày vẫn đào núi để đảm bảo giao thông đấy ạ!
Bác cười và bảo:
– Đào núi, nói không khó là không đúng. Khó nhưng con người vẫn dám làm và làm được. Chỉ cần cái gì?
Và mọi người trong đơn vị như đã bình tĩnh hơn, thi nhau giơ tay xin trả lời Bác: “Cần quyết tâm cao”, “Cần kiên gan bền chí”, “Cần vượt khó vượt khổ” … Nghe xong, Bác động viên: Các cháu trả lời đều đúng cả. Tóm lại việc gì khó mấy cũng làm được, chỉ cần quyết chí. Tục ngữ có câu: “Có công mài sắt có ngày nên kim”. Để ghi nhớ buổi nói chuyện của Bác hôm nay, Bác tặng các cháu mấy câu thơ:
Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên.
Đọc xong câu thơ, Bác còn bảo mọi người nhắc lại…
Bài thơ nổi tiếng của Bác Hồ căn dặn thanh niên được ra đời như thế đó – tự nhiên, đầy hứng khởi và cũng thật đằm thắm vô cùng; giản dị mà sâu sắc vô cùng. Bài thơ tâm niệm ấy của Bác, suốt hơn nửa thế kỷ qua, đã trở thành nguồn cổ vũ, động viên to lớn đối với bao thế hệ thanh niên Việt Nam vượt mọi gian khổ, hy sinh, làm nên những chiến công oanh liệt trong các cuộc chiến đấu chông kẻ thù xâm lược cũng như trong lao động xây dựng non sông đất nước.
Lực lượng TNXP tự hào được đón nhận lời dạy quý giá ấy của Bác ngay từ những ngày đầu thành lập. Vinh dự ấy thật lớn lao. Kỷ niệm ấy mãi mãi đi vào lịch sử vẻ vang của lực lượng TNXP Việt Nam.
Theo sách Huyền thoại Thanh niên xung phong Việt Nam
