NAM ĐỊNH, ngày 22/6/2025 – Tại khu tưởng niệm TNXP ga Núi Gôi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, một sự kiện trọng đại đã diễn ra: UBND huyện Vụ Bản và Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (ĐSVN) đã tổ chức lễ đón nhận bằng công nhận Di tích lịch sử văn hóa do UBND tỉnh Nam Định quyết định. Đây là sự tri ân sâu sắc đối với sự hy sinh anh dũng của Đại đội TNXP 895 (C895) cùng cán bộ, công nhân viên đường sắt và nhân dân thị trấn Gôi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong trận chiến đấu cứu người, cứu tàu, cứu hàng khi bị máy bay Mỹ ném bom tại ga Núi Gôi vào ngày 20/06/1966.
Toàn cảnh buổi lễ. Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
Ga Núi Gôi và trận đánh lịch sử
Ga Núi Gôi là một ga nhỏ chiến lược nằm trên tuyến Đường sắt Bắc Nam, nối ga Trình Xuyên và ga Cát Đằng, thuộc địa phận huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ, đây là một đầu mối vận chuyển hàng hóa chi viện quan trọng cho chiến trường miền Nam, cũng là trọng điểm bị máy bay Mỹ oanh tạc nhằm cắt đứt tuyến chi viện huyết mạch của ta. Đại đội TNXP 895, với 187 chiến sĩ đa phần quê ở huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, đã được giao nhiệm vụ đảm bảo giao thông tại khu vực trọng điểm này.
Chiều thu lịch sử cách đây 59 năm, vào ngày 20/08/1966, khi các TNXP Đại đội 895 đang làm nhiệm vụ san lấp hố bom, một đoàn tàu quân sự mang số hiệu 381 vừa xếp xong hàng chuẩn bị rời ga thì các tốp máy bay Mỹ bất ngờ ập đến, bắn rốc két và thả bom dữ dội vào nhà ga và đường sắt. Đoàn tàu 381 trúng bom, nhiều toa chở hàng bốc cháy ngùn ngụt.
Với mệnh lệnh “cứu tàu”, toàn Đại đội 895 đã băng qua cánh đồng, phối hợp cùng công nhân đường sắt và các lực lượng địa phương chiến đấu quả cảm với “giặc lửa” đang bén nhanh vào hàng hóa. Với tinh thần “tất cả vì tiền tuyến, tất cả vì đồng bào miền Nam ruột thịt”, họ đã dùng mọi dụng cụ trong tay để dập lửa, khuân hàng trăm tấn hàng ra nơi an toàn, cứu người bị ngạt và tiếp sức đồng đội. Tuy nhiên, một toa xe chở hóa chất trong đoàn tàu đã cháy và phát nổ, khiến toàn khu vực nhà ga bị nhiễm độc nghiêm trọng. Trận chiến ác liệt đã cướp đi sinh mạng của 23 người, làm 256 người bị thương và nhiễm độc. Riêng Đại đội 895 có 12 người hy sinh và 132 người bị nhiễm độc còn để lại di chứng đến tận ngày nay.
Đón nhận bằng xếp hạng. Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
Tri ân và phát huy giá trị di tích
Cùng với những chiến công vang dội trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, các chiến sĩ TNXP Đại đội 895 đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng thưởng Huân chương Lao động hạng I. Nhà nước cũng đã tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho tập thể Đại đội và cá nhân Liệt sĩ Nguyễn Thị Hồng Mùi – một y tá dũng cảm đã lao vào hô hấp cứu hàng chục đồng đội và hy sinh tại ga Núi Gôi.
Năm 1995, nhân kỷ niệm 40 năm ngày thành lập, Đoàn Thanh niên ĐSVN đã vận động cán bộ, công nhân viên toàn ngành đóng góp một ngày lương để lập quỹ hỗ trợ TNXP. Một phần quỹ đã được dùng để hỗ trợ các cựu TNXP và thân nhân liệt sĩ TNXP Đại đội 895, phần còn lại được đầu tư xây dựng nhà bia ghi công Thanh niên xung phong tại chính địa điểm xảy ra trận chiến ác liệt ga Núi Gôi.
Công trình tri ân đầy ý nghĩa này đã thu hút sự quan tâm, chia sẻ của thân nhân các liệt sĩ, đồng đội TNXP, cán bộ, công nhân viên Đường sắt và nhân dân địa phương, cũng như hàng vạn hành khách đi tàu. Từ đó, hàng năm, cứ mỗi dịp 27/7 (Ngày Thương binh Liệt sĩ) và 20/8 (ngày giỗ trận), lãnh đạo ngành Đường sắt, lãnh đạo và nhân dân địa phương tại Thái Bình và Nam Định đều có các đoàn đến viếng và tri ân những cống hiến hy sinh của những chiến sĩ bất tử, những người đã góp phần vào chiến thắng chung của cả dân tộc.
Khu tưởng niệm TNXP tại ga Núi Gôi đã không ngừng được Tổng công ty ĐSVN tu bổ, nâng cấp. Từ một bia ghi công ban đầu, ngày nay đã trở thành một khu tưởng niệm quy mô, tọa lạc ngay cạnh đường tàu trong khuôn viên ga Núi Gôi rộng gần 140m2. Phía sau là hồ nước, tạo nên một không gian mở gợi ý cho quy hoạch đẹp trong tương lai của khu di tích. Trung tâm công trình là tấm bia, với nội dung khắc ghi:
“Ngày 20/8/1966, cán bộ chiến sĩ C895 TNXP cùng CBCN đường sắt khu ga Núi Gôi và nhân dân địa phương đã dũng cảm cứu chữa đoàn tàu hàng bị cháy trong trận ném bom của máy bay giặc Mỹ, nhiều đồng chí đã anh dũng hy sinh, hàng trăm người bị thương nặng. Tinh thần chiến đấu quên mình của các đồng chí mãi mãi là tấm gương sáng cho các thế hệ noi theo.”
Bên cạnh tấm bia là danh sách 14 liệt sĩ đã hy sinh ngay tại trận chiến đấu ác liệt, trong đó có 12 chiến sĩ Đại đội 895, một đồng chí chiến sĩ Đại đội 894 và một đồng chí là Bí thư đoàn tuyến đường sắt Hà Thanh (Hà Nội – Thanh Hóa).
Các đại biểu dâng hương, hoa các liệt sĩ. Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
Khẳng định giá trị lịch sử và hướng tới tương lai
Cùng với các di tích lịch sử cấp quốc gia như ga Lưu Xá, Núi Nấp, Hoàng Mai, việc Di tích TNXP ga Núi Gôi được UBND tỉnh Nam Định công nhận là di tích lịch sử là minh chứng sống động về sự hy sinh anh dũng của lực lượng TNXP trên mặt trận đảm bảo giao thông vận tải trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đây cũng là sự tri ân sâu sắc của cán bộ, công nhân viên ngành Đường sắt đối với lực lượng TNXP và nhân dân cả nước trong quá trình xây dựng, chiến đấu, sản xuất và phát triển Đường sắt Việt Nam hơn 70 năm qua.
Các đại biểu dự lễ bày tỏ mong muốn ngành Đường sắt cùng với địa phương sẽ tiếp tục đầu tư, quản lý và khai thác hiệu quả giá trị lịch sử văn hóa, khoa học và thẩm mỹ của di tích. Điều này nhằm truyền tải và lan tỏa những câu chuyện về sự hy sinh anh hùng đến các tầng lớp nhân dân địa phương, nhân dân cả nước và du khách quốc tế. Đồng thời, mong rằng cấp ủy và chính quyền địa phương các cấp tiếp tục quan tâm quy hoạch, nâng cấp để di tích đủ điều kiện công nhận là di tích cấp quốc gia trong tương lai gần.
Đoàn Duy Hoạch
Trưởng ban Liên lạc Cán bộ Đoàn và TNXP ngành Đường sắt
