Năm nay 2019, tôi đã 92 tuổi đời, trên 70 tuổi đảng, là một trong số cán bộ chỉ huy hai đội 34 và 40 thanh niên xung phong (TNXP) thời chống Pháp đuợc Ban bí thư Trung ưong Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và Thường trực Trung ưong Hội cựu TNXP Việt Nam tổ chức trở lại Tây Bắc nơi hàng vạn thanh niên xung phong đã phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ và làm đường chiến lược thị xã Lai Châu – Ma Lù Thàng (biên giới Việt-Trung ).
Đài tưởng niệm TNXP ở Ngã 3 Cò Nòi ngày 01/4/2019
Đoàn chúng tôi gồm Phó Chủ tịch Hội Cựu TNXP Việt Nam, Phó Trưởng ban TNXP Trung ưong Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và vài cán bộ của hai cơ quan. Xuất phát từ Hà Nội lúc 7h sáng trên chiếc xe 15 chỗ ngồi, đến 12h trưa tới ngã ba Cò Nòi (huyện Mai Son, tỉnh Sơn La). Như vậy thời gian đi chỉ 5 tiếng đồng hồ mà trước đây chúng tôi phải đi cả tháng trời, mò mẫm trong đêm với 25 – 30kg lương thực, thực phẩm và tư trang trên vai, càng đi càng thấy núi cao, vực sâu, rừng cây ngút ngàn, trùng trùng điệp điệp thật là hùng vĩ, điều mà các chàng trai nông thôn chưa một lần ra khỏi lũy tre làng nghĩ tới, nhìn thấy. Dù chân chồn, gối mỏi, vai sưng tấy vẫn vui, vẫn hò hát. Nghĩ lại thấy tuổi trẻ lúc bấy giò’ thật lãng mạn, thật diệu kỳ.
Dâng hương tại Đài tưởng niệm TNXP ở Ngã 3 Cò Nòi ngày 01/4/2019
Điều gì làm nên sức mạnh ấy, đó là tinh thần yêu nước, là chí trai “không có việc gì khó, chỗ nào khó có thanh niên”. Chúng tôi làm lễ dâng hương hoa tại Tượng đài liệt sĩ TNXP Điện Biên Phủ (tỉnh Sơn La xây dựng, khánh thành nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ) với sự có mặt của đại diện tỉnh Hội Cựu TNXP, Tỉnh đoàn, một số thanh niên trong không khí trang nghiêm. Ngã ba Cò Nòi cũng như hàng triệu ngã ba khác trong cả nưóc giống nhau ở chỗ là nơi gặp của các con đường, nhưng ở đây Ngã ba Cò Nòi có yếu tố làm nên thắng lợi của chiến dịch. Nó khẳng định ý chí “không có gì quý hơn độc lập tự do”, thà hy sinh chứ không chịu khuất phục trước kẻ thù hung bạo. Vâng, từ các tỉnh Yên Bái, Phú Thọ… sang, các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh lên đều phải qua Cò Nòi rồi vưọt qụa đèo Pha Đin mới đến được Điện Biên. Bởi vậy máy bay Pháp đánh phá rất ác liệt các tuyến đường ra mặt trận, đặc biệt ở Ngã ba Cò Nòi chúng bắn phá ngày đêm, có ngày chúng ném đến 300 tấn bom các loại: Bom phá, bom nổ chậm, bơm bươm bướm, bom napan, … nhằm sát thưong, ngăn chặn sự chi viện của hậu phưong ra tiền tuyến.
Ông Nguyễn Tiến Năng chụp ảnh cùng các cháu học sinh ở tượng đài ngày 01/4/2019
Về phía ta, bằng mọi giá phải bảo đảm ngã ba này thông suốt trong chiến dịch. Lực lượng TNXP hai Đội 34 – 40 ngày đêm đấu trí, đấu lực với máy bay địch, không ngại gian khổ, hy sinh, dũng cảm xả thân phá bom, san lấp hố bom, khôi phục lại cầu đường, kiên quyết bảo đảm giao thông với khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến”, “Tất cả để chiến thắng”, “Thanh niên xung phong còn thì đường không thể tắc”.
Ông Nguyễn Tiến Năng phát biểu tại buổi làm việc với lãnh đạo huyện Mai Sơn về Dự án tôn tạo, mở rộng Đài tưởng niệm Cò Nòi
Hàng trăm cán bộ, chiến sĩ TNXP đã hy sinh. Lực lượng TNXP Điện Biên Phủ cùng bộ đội, dân công và đồng báo các dân tộc Tây Bắc đã góp phần làm nên chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”(07/05/1954). Đứng trước Tượng đài chúng tôi bùi ngùi, day dứt: Nơi đây không có một ngôi mộ! Làm việc với lãnh đạo huyện Mai Sơn, được biết tỉnh đã giao cho huyện làm dự án tôn tạo. mở rộng khu Tượng đài này xứng tẩm với địa danh Ngã ba Cò Nòi Anh hùng, với thế hệ thanh niên Việt Nam, với thanh niên xung phong Việt Nam – một địa chỉ Đỏ duy nhất về TNXP thời kháng chiến chống Pháp. Tuy nhiên, dự án còn chưa tìm được kinh phí.
Dâng hương tại Nghĩa trang TNXP Nặm Rốm
Đến Điện Biên, chúng tôi ghé thăm ngã ba Tuần Giáo, nơi có TNXP hy sinh và là nơi tập kết chuyển 8 nghìn cán bộ, chiến sỹ TNXP sang quân đội trực tiếp chiến đấu; thăm Mường Phăng, chỉ huy sở của Đại tướng Võ Nguyên Giáp; viếng nghĩa trang Liệt sỹ Điện Biên Phủ, Nghĩa trang TNXP hy sinh trên công trường làm thủy nông Nậm Rốm với các cán bộ của Tỉnh hội, Tỉnh đoàn; được biết tỉnh có chủ trương xây dựng Nhà tưởng niệm TNXP ở ngã ba Tuần Giáo (phía Đường 6) nhưng gặp khó khăn, đang tìm cách tháo gỡ.
Thăm gia đình cựu TNXP Công trường 111 làm kinh tế giỏi
Với tỉnh Lai Châu chúng tôi dừng lại tại xã Chăn Nưa (huyện Sìn Hồ) nơi có nghĩa trang TNXP hy sinh trong khi làm đường chiến lược thị xã Lai Châu – Ma Lù Thàng, làm lễ dâng hương hoa với sự có mặt của Tỉnh hội, Tỉnh đoàn, lãnh đạo huyện Sinh Hồ và xã Chăn Nưa; thăm cửa khẩu Ma Lù Thàng, nơi mở đầu làm đường chiến lược; khảo sát tìm điểm đặt bia di tích ở ngã ba Malipho (khu vực còn lại của đường chiến lược bị nhấn chìm dưới lòng hồ thủy điện).
Thắp hương ở Nghĩa trang Liệt sỹ Điện Biên Phủ
Đồng chí Tống Thanh Hải, Phó bí thư Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, đại diện lãnh đạo các Sở, ban, ngành liên quan và các huyện có đường đi qua đã tiếp và làm việc với chúng tôi. Các đại biểu đều phát biếu rất nhiệt tình và trách nhiệm với kết luận của Phó Chủ tỉnh rằng: Chủ trương của Hồ Chủ tịch và Trung ương làm đường từ Ma Lu Thàng về thị xã Lai Châu ngay sau chiến thắng Điện Biên Phủ là tầm nhìn xa, trông rộng, có ý nghĩa chiến lược không chỉ cho trước mắt mà cho cả sau này về quốc phòng, an ninh, kinh tế, xã hội; chủ động đối phó với Pháp nếu chúng quay trở lại Điện Biên vói sự giúp đỡ của Mỹ. Con đường dài gần 100 km (khỏi công tháng 10 năm 1954 và hoàn thành cuối năm 1956) qua các huyện Mường Lay, Sìn Hồ, Phong Thổ là vùng đặc biệt khó khăn (đến nay vẫn còn khó khăn); Tỉnh cùng với Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Trung ương Hội Cựu TNXP Việt Nam làm văn bản gửi ngành chức năng xem xét giải quyết việc công nhận các TNXP hy sinh hiện nằm trong nghĩa trang này là liệt sỹ; đồng thời tỉnh sẽ xây dựng Bia di tích về con đưòưg tại một vị trí thuận tiện ở khu vực ngã ba Malipho – thị trấn Phong Thổ mặc dù kinh phí vẫn là cái khó của địa phương.
Trước đài tưởng niệm ở Nghĩa trang Liệt sỹ TNXP Chăn Nưa
Nhìn đoạn đường còn lại của Công trường 111 tôi nhớ lại: Phải làm bè mảng vượt sông Nậm Na sang Trung Quốc lấy lương thực, thực phẩm (gạo kho, ca la thầu, thịt lợn ướp, rong biển khô, muối mỏ,…), dụng cụ làm đưòưg (cuốc, xẻng, xà ben, búa tạ, thuốc nổ, dây cháy chậm, kíp mìn,…), làm đường với sự hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật và công nhân cầu đường của công trường; sự ủng hộ giúp đỡ của nhân dân địa phương đổi cám để nấu cháo cho anh em bị phù thủng ăn, đem rau xanh bán cho các đon vị,… Cuộc sống vô cùng khó khăn, lao động nặng nhọc, ăn uông kham khổ, ốm đau, bệnh tật nhưng với nhiệm vụ được Bác Hồ giao, TNXP ra sức khắc phục và đã vưọt qua, hoàn thành xuất sắc được Chính phủ biếu dương tại buối lễ khánh thành con đường.
Thắp hương mộ liệt sỹ Nguyễn Bá Tạo ở Nghĩa trang Chăn Nưa
Tôi đã từng trở lại Tây Bắc nhiều lần, riêng lần này có các đồng chí đại diện Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, đại diện Thưòng trực Trung ương Hội Cựu TNXP Việt Nam. Tôi có nhiều cảm xúc, phấn khởi và tự hào bởi có sự đóng góp của hàng chục nghìn TNXP trong kháng chiến và xây dựng ở đây, được Bác Hồ khen ngợi, Đại tướng Võ Nguyễn Giáp đánh giá cao “Tôi luôn coi TNXP như bộ đội vì trong phẩm chất TNXP có phẩm chất bộ đội cụ Hồ”; Lực lượng TNXP Điện Biên Phủ (hai Đội 34-40) và bốn TNXP được phong tặn danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; vui mừng thấy hoa ban đã cuối mùa vẫn khoe sắc thật quyến rũ, các nơi phấp phới cờ, hoa, khấu hiêu, pa nô chào mừng kỷ niệm 65 năm chiến thắng Điện Biên Phủ; thăm đồng đội và thăp hương tôn vinh, tưởng nhớ và biết ơn các anh hùng liệt sỹ Quân đội nhân dân Việt Nam và TNXP; làm việc với các Tỉnh hội về một số vấn đề cần quan tâm giải quyết; phấn khởi trước sự phát triển ngoạn mục đầy ấn tượng của các tỉnh, thành phố Lai Châu xanh, sạch, đẹp, cuộc sống của nhân dân được cải thiện đáng kế.
Dâng hương Đài tưởng niệm liệt sỹ ỏ Ma Li Pho
Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc các tỉnh Tây Băc bằng nội lực đang nồ lực phấn đầu vươn lên xây dụng địa phưong giàu về kinh tê, mạnh vê quốc phòng, an ninh, văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Tuy nhiên các tỉnh rất cần sự ủng hộ, sự giúp đõ’ của Trung ưong Đảng, Chính phủ, các bộ, ban, ngành, các tỉnh, thành phố, các tập đoàn, tổng công ty, các nhà đầu tư, ….để các tỉnh phát triển nhanh và bền vũưg, trước mắt giúp xây dựng các công trình như nói ở trên.
Trước cột mốc 66 ở cửa khẩu Ma Lù Thành
Rời Tây Bắc, xin chân thành cảm ơn Đảng bộ, Chính quyền và nhân dân các tỉnh đã từng cưu mang, giúp đỡ TNXP trong các năm phục vụ chiến dịch và làm đường, chăm sóc, hương khói tượng đài, nghĩa trang TNXP hy sinh trong khi làm nhiệm vụ. Chúc giành nhiều thắng lợi, cùng cả nước hưóng tới mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Tôi thật sự mãn nguyện!
Nguyễn Tiến Năng
Nguyên thư ký, trợ lý cố thủ tướng, cố vấn Phạm Văn Đồng
Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
