Bài hát hát này ra đời mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc, bởi bốn câu thơ của Bác Hồ được đưa vào bài hát rất tự nhiên, gần gũi, động viên Thanh niên xung phong nói riêng và cả thanh niên chúng ta nói chung. Năm ấy, năm 1951 vào ngày 28 tháng Ba, tháng có ngày sinh nhật Đoàn, Bác Hồ đã đến thăm nói chuyện và tặng Thanh niên xung phong 4 câu thơ: “Không có việc gì khó/ Chỉ sợ lòng không bền/ Đào núi và lấp biển/ Quyết chí ắt làm nên”, tại đơn vị TNXP 312 đang làm cầu, đường ở bản Nà Tu, xã Cẩm Giàng, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kan.
Đọc được thông tin trên Báo Cứu quốc, với sự nhạy cảm chính trị và yêu quý thơ ca cách mạng của người cán bộ Đoàn, nhạc sĩ Hoàng Hòa nghĩ ngay đến việc cho ra đời một sáng tác mới để động viên thanh niên (TN) trên các mặt trận xung kích của TN, nhất là vào đầu năm 1953, kháng chiến toàn dân, toàn diện đã đến lúc quyết liệt. Trên cơ sở lời thơ của Bác Hồ dặn dò, động viên TNXP và thế hệ trẻ – lực lượng xung kích cách mạng, dời non lấp bể, với năng khiếu âm nhạc, tinh tế trong lựa chọn ca từ, giai điệu lẫn tiết tấu của nhạc sĩ, bài hát mang tên ‘Thanh niên xung phong làm theo lời Bác” ra đời, nhanh chóng được cán bộ đoàn viên, thanh niên chuyền tay nhau, hát vang bài ca mang lời Bác thiết tha.
Tiếp thu ý kiến góp ý của anh chị em, nhạc sĩ Hoàng Hòa có sửa lại là “Kết liền lại thanh niên chúng ta cùng nhau đi lên”, (thay Kết đoàn lại thành Kết liền lại); tên bài hát cũng sửa lại là “Thanh niên làm theo lời Bác”. Bài hát rất hợp với phong cách sôi nổi, trẻ trung của thanh niên, bởi vì ông có quá trình hoạt động thanh niên sôi nổi; năm 16 tuổi ông đã tham gia Đoàn TN Cứu quốc, sau đó ông làm Bí thư Thành đoàn Tp Hải Phòng, và công tác tại Trung ương Đoàn nhiều năm.
Đây là một trong những ca khúc cách mạng được chọn đưa vào nhóm ca khúc sinh hoạt tập thể, sinh hoạt cộng đồng trong dịp chào mừng Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI (năm 1987). Những bài hát như “Lên đàng” của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước; “Thanh niên làm theo lời Bác” của nhạc sĩ Hoàng Hòa; “Thanh niên thế hệ Hồ Chí Minh” của nhạc sĩ Văn Dung; “Tiến lên thanh niên thế hệ hệ Hồ Chí Minh” của nhạc sĩ Văn Ký; “Tuổi trẻ thế hệ Bác Hồ” của nhạc sĩ Triều Dâng v.v…. Sau đó 5 năm, tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII (tháng 11 năm 1997), trong khí thế Lực lượng TNXP Việt Nam được Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, tôi có đề xuất Đoàn ta nên chọn bài ca chính thức của Đoàn. Trước đó tôi có đến thăm nhạc sĩ Hoàng Hòa, báo cáo chủ trương, xin ý kiến, ông nhất trí ngay. Được Đại hội thông qua, chúng tôi rất vui mừng khi bài hát này cất lên sau mỗi lần hát Quốc ca trong những buổi lễ nghiêm trang của Đoàn thanh niên; chúng tôi coi đó như lời thề của Thanh niên Việt Nam, nguyện nối tiếp sự nghiệp cách mạng mà Bác Hồ và các thế hệ tiền nhân đã dày công gây dựng và vun đắp.
Bây giờ, mỗi lần hát bài này tôi lại hồi tưởng nhớ đến Bác Hồ: “Bác để tình thương cho chúng con…, Bác ơi! Tim Bác mênh mông thế/ Ôm cả non sông, mọi kiếp người” như lời nhà thơ lớn Tố Hữu biểu đạt cảm xúc trong bài thơ Bác ơi.
Hà Nội 16/3/2021
VŨ TRỌNG KIM
