Chiến thắng Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu” là bản anh hùng ca bất hủ của dân tộc ta. Những người lính TNXP tham gia chiến đấu khi xưa, có người gửi lại ước mơ, tuổi thanh xuân nơi chiến trường, có người may mắn được trở về, được sống trong hòa bình và tiếp tục cống hiến sức lực, trí tuệ cho công cuộc xây dựng đất nước. Câu chuyện phá bom, mở đường như được sống lại khi 3 người lính già, 3 cựu TNXP, từng góp phần viết lên trang sử hào hùng của dân tộc và được suy tôn là “Vua phá bom” sau bao năm gặp nhau trong ngày 16 tháng 10 năm 2014 – với họ đó là một ngày vô cùng trọng đại – khi họ được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân.
Một trong 4 “Vua phá bom” năm xưa chính là Anh hùng Cao Xuân Thọ. Ông sinh năm 1926, quê hương ông là xã Hoàng Giang, một xã nghèo thuộc huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Ngay từ nhỏ Cao Xuân Thọ đã siêng năng, cần cù và có tinh thần yêu nước. Cao Xuân Thọ tham gia cách mạng, gia nhập TNXP để cống hiến trí tuệ, sức lực, tài năng cho sự nghiệp chiến đấu, giải phóng dân tộc.
Năm 1953, Đoàn TNXP được thành lập với mật danh: Đoàn X-P. Khi đó Đoàn quyết định thành lập đội phá bom nổ chậm. Hai đội TNXP 40 và 34 được điều ra làm nhiệm vụ bảo vệ Đường 13 và 41 phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ. Anh hùng Cao Xuân Thọ được cử làm Đội trưởng Đội phá bom Đại đội 404 (thuộc Đội 40), đội của ông phụ trách phá bom, thông đường tại Ngã ba Cò Nòi và đường ngầm Hát Lót (Sơn La).
Cò Nòi là ngã ba nối liền Đường 13 (từ Yên Bái lên Điện Biên) và Đường 41 (từ Khu 4 đi Hòa Bình và lên Điện Biên). Con đường có thung lũng hẹp và rất sâu. Đây là cửa ngõ tiến vào Tây Bắc, là tuyến đường nối thông đồng bằng Bắc Bộ, Chiến khu Việt Bắc và Khu IV với chiến trường Điện Biên Phủ, chính vì thế nó là con đường độc đạo vào Điện Biên Phủ. Nếu quân ta để ngã ba này bị tắc thì không thể vận chuyển được xe, pháo, lương thực, đạn dược, vũ khí cho chiến dịch. Hiểu được điều này, quân địch đã tập trung đánh phá ác liệt, nhằm cắt đứt sự chi viện của quân và dân ta với chiến dịch. Địch đánh phá liên tục, tốp máy bay này vừa rời đi, tốp khác đã kéo đến, ngày nào chúng cũng thả bom nhiều đợt, trung bình mỗi ngày Cò Nòi hứng chịu 300 quả bom. Nhiều lúc Cao Xuân Thọ cùng các chiến sĩ trong Đội phá bom 404 còn chưa phá xong loạt bom nổ chậm vừa rải, quân địch đã tiếp tục thả bom mới xuống. Bom chồng bom thi nhau phát nổ, khói lửa ngập trời, núi rừng rung chuyển, đất đá văng khắp nơi, hòa lẫn trong đó không ít máu, xương của các chiến sỹ TNXP mở đường. Chỉ trong vòng 3 tuần, Cò Nòi không còn màu xanh, cây cối nát tươm, đất đá bị xới lên tơi tả, cả một vùng đất bị tan hoang, đường nham nhở, đi lại vô cùng khó khăn. Không những thế, quân địch thả rất nhiều loại bom khác nhau, gây khó khăn cho quân ta trong việc phá bom, khiến cho nhiệm vụ phá bom, thông đường càng trở nên vô cùng phức tạp, gian khó và nặng nề.
Anh hùng Cao Xuân Thọ (bên phải) tại Đại hội liên hoan anh hùng, chiến sĩ thi đua công nông binh toàn quốc
lần thứ hai ngày 7/7/1958. Ảnh do nhân vật cung cấp
Khi đó dụng cụ phá bom mà Cao Xuân Thọ và các chiến sĩ TNXP sử dụng rất thô sơ, chỉ là cuốc, xẻng, thuốn và thuốc nổ. Thế nhưng, với tinh thần tất cả cho chiến dịch, không sợ hy sinh, gian khổ, với bản lĩnh kiên cường và sự sáng tạo, Cao Xuân Thọ đã cùng đồng đội ngày đêm bám đường, phá hủy hết quả bom này đến quả bom khác do địch thả xuống. Thấy máy bay thả bom, Cao Xuân Thọ cùng đồng đội lập tức theo dõi, quan sát, xác định vị trí bom rơi, đợi máy bay địch đi khỏi là lao ra phá bom ngay, để thông đường cho bộ đội và xe của ta di chuyển an toàn, kịp thời.
Bản thân Đội trưởng Cao Xuân Thọ vừa chỉ huy vừa trực tiếp phá bom, thu gom được hơn 100 quả bom các loại. Đặc biệt đơn vị đã 4 lần làm lễ truy điệu sống Cao Xuân Thọ trước khi ra trận. Tháng 3/1954, trong một lần cùng đồng đội phá quả bom nằm dưới suối sâu cách đường ngầm Tà Vài 4m, Cao Xuân Thọ đã thông minh, mưu trí, áp dụng kinh nghiệm của người dân quê mình mỗi lần đi biển, anh uống 2-3 bát nước mắm rồi lặn xuống, một lúc sau anh phát hiện quả bom nằm ở khe đá. Trước khi lặn, Cao Xuân Thọ đã lấy dây rừng buộc vào lưng và dặn anh em, khi anh ốp được bộc phá vào ngòi, dòng dây cháy chậm xong sẽ giật dây ba lần để đồng đội kéo lên bờ. Sau những phút giây nín thở chờ đợi, đồng đội đã vỡ òa niềm vui khi thấy dây được giật liền ba lần. Anh được kéo lên và chỉ sau 20 phút kích nổ, một tiếng nổ vang trời, cột nước cao tung tóe hàng chục mét. Nhìn thấy Cầu Tà Vài được thông đường, thông xe an toàn Cao Xuân Thọ quên đi cái lạnh, quên cả hiểm nguy mà mình vừa trải qua, chỉ còn lại một niềm vui khó tả đang dâng trào trong lòng người chiến sĩ phá bom dũng cảm.
Dù Cao Xuân Thọ và đồng đội hiếm khi được mặc bộ trang phục khô ráo, chân tay lúc nào cũng lở loét, miệt mài làm nhiệm vụ phá bom, thông đường của mình, nhưng “những anh hùng cảm tử” đó chưa một lần hối hận vì đã chọn công việc này. Với Cao Xuân Thọ, được đóng góp công sức, góp phần làm nên chiến dịch Điện Biên Phủ lừng lẫy khắp thế giới là một niềm vinh dự to lớn.
Anh hùng Cao Xuân Thọ cùng gia đình trong Lễ đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân
cho 4 TNXP Điện Biên Phủ ngày 16/10/2014 tại Bảo tàng Hồ Chí Minh. Ảnh: Đồng Sỹ Tiến
Với những chiến tích của mình, Anh hùng Cao Xuân Thọ được vinh dự gặp Bác Hồ 4 lần, được Bác Hồ tặng 3 lần Huy hiệu của Người và được Bác Hồ trực tiếp gắn Huân chương Lao động hạng Ba, là chiến sĩ thi đua tham dự Đại hội liên hoan anh hùng, chiến sĩ thi đua công nông binh toàn quốc lần thứ hai ngày 7/7/1958.
Giờ đây, người Đội trưởng Đội phá bom, Đại đội 404, Đội 40 TNXP Điện Biên Phủ năm xưa đã ở vào tuổi “xưa nay hiếm”, mái tóc ông đã bạc, bước đi của ông không còn nhanh nhẹn, ông sống trong căn nhà nhỏ ở Quỳnh Mai, Hai Bà Trưng, Hà Nội, và vẫn giữ nguyên phong thái, tác phong của người TNXP kiên trung, bất khuất. Ông thật xứng đáng là Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân mà Nhà nước đã phong tặng!
Lê Trúc Vy
Theo Những tấm gương anh hùng của Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam, Nhà Xuất bản Thanh niên, Hà Nội, tháng 7/2015
