Cuối năm 1967, khi phong trào Cách mạng miền Nam đang bước vào giai đoạn quyết liệt, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam quyết định mở chiến dịch Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968 để mở rộng vùng giải phóng.
Thực hiện chủ trương của cấp trên, tháng 10/1967 Hội đồng Cung cấp tiền phương (Ban tiền phương) tỉnh Bình Định đã ra quyết định thành lập lực lượng TNXP để phục vụ cho chiến dịch Tổng tiến công, nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.
Đồng đội về thăm núi Hòn Đền, nơi 12 TNXP hy sinh ngày 11/02/1968
Tiểu đoàn TNXP Quyết Thắng được thành lập trên cơ sở lực lượng TNXP Nguyễn Kim, Ngô Mây và điều động lực lượng đảng viên, cán bộ, thanh niên chủ chốt của các xã trong huyện Hoài Nhơn. Bộ khung Tiểu đoàn do đ/c Nguyễn Tấn Ích phụ trách có 2 Trung đội: (Trung đội I do đ/c Bùi Bình – làm Trung đội trưởng; Trung đội II do đ/c Trần Đình Tạo – làm Trung đội trưởng), có khoảng 100 đồng chí.
Từ tháng 10/1967 đến tháng 12/1967 Tiểu đoàn đóng quân tại thôn Ngọc Sơn, xã Hoài Thanh, đến đầu tháng 01/1968 khi đầy đủ quân số thì chuyển về đóng quân tại chân núi Hòn Đền thuộc thôn Hội Phú, xã Hòai Hảo, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định. Sau khi phục vụ chiến dịch, ngày 09/02/1968 đơn vị được huy động đi cứu đói cho đồng bào dân tộc huyện An Lão, còn lại một số đ/c lãnh đạo bộ khung Tiểu đoàn ở lại nơi trú quân để chỉnh huấn và ổn định tổ.
Sau chiến dịch, phát hiện nơi đóng quân của lực lượng TNXP tại núi Hòn Đền bằng máy bay trực thăng, địch đã ném bom, bắn phá giết hại toàn bộ lực lượng lãnh đạo Tiểu đoàn. Trong đó: 11 đ/c hy sinh tại chỗ, 01 đ/c bị thương bị địch bắt sau đó cũng bị địch giết hại, một số đ/c chạy thoát. Sau đó địch tiếp tục canh giữ không cho lấy xác đồng đội. 4 tháng khi địch rút đi Tiểu đoàn mới tìm bốc hài cốt và an táng đồng đội tại chân núi Hòn Đền, sau ngày giải phóng đã được quy tập vào nghĩa trang liệt sĩ xã Hoài Hảo, một số liệt sĩ được gia đình đưa về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ quê nhà. Cuối tháng 02/1968 tình hình các vùng giải phóng bị địch tiếp tục càng quét đánh phá, lực lượng TNXP được cấp trên chủ trương chuyển về tập trung ở hậu cứ.
Đầu tháng 3/1968 Tổng đội TNXP tiếp tục tuyển quân để bổ sung thêm lực lượng từ các huyện An Lão, Hoài Ân. Phù Mỹ, Phù Cát, Bình Khê, Vĩnh Thạnh và hình thành 03 Đại đội với tên gọi: CĐI; CĐV, CĐX (sau này đổi tên là Đội 1, Đội 2 Đội 3). Đội 1 đóng quân tại xóm Lớn, xóm Nhỏ thuộc thôn Vạn Hội, xã Ân Tín huyện Hoài Ân; Đội 2 đóng quân tại thôn Nghĩa Điền xã Ân Nghĩa huyện Hoài Ân; Đội 3 đóng quân tại núi Zang Điên, xã Bình Giang, huyện Bình Khê. Lúc này lực lượng đã hình thành đầy đủ, quân số trên 300 người, nhiệm vụ chính là củng cố tổ chức xây dựng đơn vị, mở đường, vận chuyển lương thực, vũ khí, quân trang quân dụng, thuốc men phục vụ cho bộ đội chiến đấu, thu dọn chiến trường, làm công tác tử sĩ, chuyển thương binh về hậu cứ…
Những năm tháng tiếp theo là những chặn đường đầy gian nan, ác liệt, bị địch càng quét đánh phá từ đồng bằng đến rừng núi hậu cứ, lực lượng TNXP phải ngày đêm chống trả, vừa phục vụ cho bộ đội đánh giặc vừa phải chiến đấu với Mỹ, ngụy; Trong quá trình công tác lực lượng TNXP đã chiến đấu dũng cảm và đã hy sinh trên 150 cán bộ, chiến sĩ và hiện nay vẫn còn 62 liệt sĩ TNXP chưa quy tập hài cốt về với gia đình, đồng đội. Một số vĩnh viễn nằm lại nơi núi rừng, lòng hồ thủy lợi…
Đã 50 năm trôi qua, nhưng ký ức về về những chiến công thầm lặng mà lực lượng TNXP đã cống hiến luôn ghi đậm trong tâm trí của mỗi cựu TNXP còn sống, quyết tâm vượt khó vươn lên với hào khí năm xưa, phát huy truyền thống của lực lượng TNXP “Không có việc gì khó/ Chỉ sợ lòng không bền/ Đào núi và lấp biển/ Quyết chí ắt làm nên”.
Để ghi nhớ công ơn các anh hùng liệt sĩ TNXP của tỉnh Bình Định. ghi dấu lại một địa chỉ đỏ, Hội Cựu TNXP tỉnh Bình Định đã đề nghị Lãnh đạo tỉnh Bình Định cho phép xây dựng Đài tưởng niệm liệt sĩ TNXP tỉnh Bình Định tại thôn Hội phú xã Hoài Hảo, Hoài Nhơn, Bình Định, nơi có 12 liệt sĩ TNXP hy sinh cùng một lúc trong ngày 11/02/1968, là nơi thành lập Tiểu đoàn TNXP Quyết thắng đơn vị đầu tiên của Tổng đội TNXP Thường trực tỉnh Bình Định.
Xây dựng Đài tưởng niệm liệt sĩ TNXP tỉnh Bình Định là nhằm tôn vinh những cống hiến, hy sinh to lớn của các anh hùng liệt sĩ TNXP, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Đây là công trình mang ý nghĩa lịch sử, tâm linh, nhằm giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ và cũng là sự trí ân các anh hùng liệt sĩ và gia đình đã có người thân hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, là một địa chỉ đỏ về TNXP tỉnh Bình Định./.
Võ Văn Chiến
Chủ tịch Hội Cựu TNXP tỉnh Bình Định, nguyên Phân đội trưởng, Đội 1, Tổng đội TNXP Bình Định
