Những ngày cả nước đang rộn ràng chào đón Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tại khu dân cư phường Ngọc Hà (Hà Nội), một niềm tin sâu sắc và mãnh liệt dâng trào trong lòng người dân, đặc biệt là những cựu chiến binh, cựu TNXP và lớp thanh niên trẻ. Chúng tôi thầm mong mỏi, Ban Chấp hành Trung ương Đảng sắp tới sẽ là hiện thân của Đức và Tài, những con người nguyện suốt đời phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân; kiên tâm học và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và các bậc tiền bối.
Lớp người cao tuổi chúng tôi, những người đã kinh qua thăng trầm lịch sử, khắc khoải một nỗi lo: không để lọt vào bộ máy lãnh đạo những kẻ kém nhân cách, tham lam vật chất, mưu cầu chức quyền bằng thủ đoạn, kéo bè kéo cánh vì lợi ích cá nhân, làm hại Dân, hại Nước.
Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Ảnh internet
Để truyền lửa cho niềm hy vọng ấy, một số cụ cựu chiến binh, cựu TNXP đã cùng nhau tổ chức những buổi tọa đàm, giúp lớp trẻ hôm nay tìm hiểu về những tấm gương đạo đức sáng ngời của các nhà lãnh đạo đi trước. Trong số đó, có Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng – người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là cách chúng tôi trao truyền niềm tin lý tưởng, giúp lớp trẻ vững vàng tiến bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đồng thời cũng là lời cảnh báo sâu sắc gửi đến các cán bộ lãnh đạo nhiệm kỳ mới.
Thật may mắn, trong Đoàn Chủ tịch Trung ương Hội của chúng tôi có cụ Nguyễn Tiến Năng (ảnh dưới), người sắp bước vào tuổi bách niên nhưng vẫn vô cùng minh mẫn. Cụ đã chia sẻ những “chuyện nhỏ” về một nhân cách lớn, về Thủ tướng Phạm Văn Đồng, người mà cụ đã có vinh dự trực tiếp phục vụ suốt hơn 30 năm.
Nơi Khởi Nguồn Tinh Thần Cách Mạng
Nhiều người đã biết, thân sinh của Phạm Văn Đồng từng làm quan trong triều vua Duy Tân. Thuở bé, cậu Đồng học chữ Hán, sau đó chuyển sang trường Pháp – Việt Đông Ba rồi thi vào trường Quốc học Huế. Cột mốc xoay chuyển cuộc đời đến vào năm 1924, khi cậu học sinh Phạm Văn Đồng được bí mật xem bức ảnh của nhà yêu nước Nguyễn Ái Quốc gửi về từ Paris. Hình ảnh ấy đã nhen nhóm trong lòng cậu ngọn lửa yêu nước đầu tiên.
Năm 1926, tại Hà Nội, nhân dịp để tang nhà yêu nước Phan Châu Trinh, Phạm Văn Đồng cùng nhiều học sinh tham gia bãi khóa. Sau đó, ông cùng một số đồng chí sang Quảng Châu (Trung Quốc) dự lớp huấn luyện những hạt giống đầu tiên của Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội. Từ đó, Phạm Văn Đồng trở thành người hoạt động cách mạng chuyên nghiệp, một người đồng chí, một học trò xuất sắc và tận tụy của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Dù ở bất cứ cương vị nào, từ Đảng đến Chính phủ, đồng chí Phạm Văn Đồng luôn khắc cốt ghi tâm những lời dạy đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc và làm theo tấm gương đạo đức, phong cách của Bác Hồ suốt cả cuộc đời. Sau đây, xin kể lại vài mẩu chuyện giản dị, nhưng đủ sức làm nên một nhân cách vĩ đại.
Không Dành Gì Cho Mình – Lo Cho Dân Trước
Chiến thắng Điện Biên Phủ vang dội, miền Bắc hoàn toàn giải phóng. Đồng bào Thủ đô hân hoan đón Bác Hồ và Chính phủ trở về Hà Nội. Khi tình hình ổn định, Bác Hồ và đồng chí Phạm Văn Đồng được sắp xếp ở trong khu vực Phủ toàn quyền Đông Dương cũ.
Nơi ở của Bác Hồ không phải là tòa lâu đài nguy nga, mà là căn phòng nhỏ của người thợ điện. Cũng như Bác, đồng chí Phạm Văn Đồng chọn căn nhà của người quản lý dinh Toàn quyền. Hai nơi chỉ cách nhau một cái sân. Đó là căn nhà gạch một tầng, rộng khoảng 30m2. Sau này, nơi ở được cải tạo thành hai tầng đơn sơ, có một phòng ngủ, một phòng làm việc, và tầng trệt dùng để tiếp khách, họp hành.
Hằng sáng, khoảng 4 giờ 30 phút, đồng chí Phạm Văn Đồng đã thức dậy. Ông đi bộ trong khuôn viên hàng tiếng đồng hồ, trở lại sân tập thể dục, rồi bắt đầu ngày làm việc. Nhịp sống giản dị, nghiêm cẩn ấy chính là hình ảnh phản chiếu đời sống liêm khiết của ông.
…Năm 1987, khi thôi giữ các chức vụ lãnh đạo, một quyết định đầy bất ngờ và xúc động được ông đưa ra. Ông nói với cơ quan: “Căn nhà này là nhà công vụ dành cho người đương chức. Bây giờ tôi không còn làm Thủ tướng nữa mà cứ ở đây thì không nên. Các đồng chí tìm một nhà nho nhỏ khác, để căn nhà này cho anh em mới có điều kiện ở, làm việc, phục vụ Nhân dân.”
Lời nói thốt ra từ một nhà lãnh đạo đã cống hiến trọn đời, như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng sâu sắc về trách nhiệm và sự liêm khiết. Cả cơ quan và những người biết chuyện đều trào dâng lòng cảm phục. Một nhân cách lớn không bị ràng buộc bởi vật chất, mà chỉ bị ràng buộc bởi trách nhiệm với Dân.
“Tiêu Phí Tiền Của Dân Là Có Tội Với Dân”
Những năm cuối đời, người ta thường thấy Thủ tướng Phạm Văn Đồng đeo cặp kính đen, không chỉ khi ra ngoài trời mà cả trong những cuộc họp quan trọng. Hỏi ra mới biết, từ đầu thập niên 80, đôi mắt ông đã bị lóa, nhìn không rõ chữ, tay viết không còn giữ được nét.
Các bác sĩ hàng đầu của ta đã khám và chữa trị, đồng thời đặt vấn đề với Liên Xô. Trong các chuyến công tác tại Matxcơva, ông đều được bạn khám và chữa mắt với sự chăm sóc đặc biệt. Dù dùng thuốc tốt nhất, đôi mắt ông vẫn không tiến triển mà có xu hướng kém đi. Các chuyên gia quốc tế khuyên không nên mổ vì dây thần kinh đáy mắt đã bị teo, chỉ có thể dùng thuốc để làm chậm quá trình.
Biết việc này, một số nhà lãnh đạo các nước đã gợi ý mời ông sang chữa trị bằng công nghệ tiên tiến của họ. Đại sứ ta thăm dò, được biết chi phí đi lại, điều trị và theo dõi sau mổ sẽ tốn một khoản ngoại tệ mạnh khá lớn.
Nhiều ngày suy nghĩ, ông trầm ngâm nói với Trung ương, giọng đầy trăn trở: “Việc đi lại quá tốn kém mà lại là ngoại tệ mạnh. Ta phải bươn trải tìm kiếm từng đô la để nhập vật tư, thiết bị cần thiết cho nền kinh tế quốc dân, phục vụ đời sống nhân dân.”
Rồi ông kết luận, như một lời thề suốt đời không thay đổi: “Tôi không thể vì tôi mà tiêu phí tiền bạc của Dân, như vậy là có tội với Dân và còn hàm ơn nước bạn.”
Riêng với Cuba, đồng chí Fidel Castro đã mấy lần gửi thư tha thiết mời ông sang chữa mắt, coi ông là thượng khách đặc biệt. Cuba bị Mỹ bao vây, phong tỏa, nhân dân còn vô vàn khó khăn, vì lẽ đó, ông gửi thư chân thành cảm ơn và xin từ chối, không muốn trở thành gánh nặng cho một đất nước anh em đang gian khó. Sự từ chối ấy, không chỉ là đạo đức cá nhân, mà còn là phẩm giá của một quốc gia.
Lời Răn Từ Một Nhân Cách Lớn
Qua những buổi tọa đàm thấm đẫm tình cảm, chúng tôi – những người cán bộ, hội viên Hội Người Cao tuổi và Hội Cựu TNXP – tha thiết mong muốn tất cả những cán bộ lãnh đạo nhiệm kỳ Đại hội XIV của Đảng sẽ khắc sâu lời nhắn nhủ thiêng liêng của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng: “Tiêu phí tiền bạc của Dân là có tội với Dân.”
Mong rằng, từ đây đến cuối đời, không một ai trong số họ sa vào tệ nạn tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và hành Dân, hại Dân, tự biến mình thành những “con sâu làm rầu lòng Đảng, đau lòng Dân”. Đặc biệt, phải suốt đời ghi nhớ lời răn dạy muôn đời của Bác Hồ: “Hôm qua là anh hùng, không nhất định hôm nay được mọi người yêu mến, nếu lòng dạ không còn trong sáng nữa.”
Tác giả bài viết. Ảnh internet
Đạo đức của người lãnh đạo, suy cho cùng, chính là ngọn hải đăng thắp sáng niềm tin của Nhân dân vào tương lai.
Nguyễn Anh Liên
Nguyên Chủ tịch Hội Cựu TNXP Việt Nam
