Lịch sử Thanh niên xung phong Việt Nam, Lịch sử TNXP chống Mỹ cứu nước ngành đường sắt đã ghi đậm những sự kiện lịch sử trên các trọng điểm chiến đấu ác liệt, trong đó có chiến công của đại đội TNXP 895 (C895) TNXP đội 89 (Thái Bình) ngày 20/8/1966 tại Ga Gôi (Nam Định) mà nổi bật là gương lao động kiên cường, dũng cảm hi sinh vì đồng đội của Liệt sỹ Nguyễn Thị Hồng Mùi – Tiểu đội trưởng tiểu đội 3 C895. Nhìn tấm Huân chương Lao động do Bác Hồ truy tặng liệt sỹ Nguyễn Thị Hồng Mùi ngày 30/12/1966, chúng tôi càng thấy tự hào về tuổi trẻ trên mặt trận giao thông vận tải thời chống Mỹ.
Chị Mùi sinh năm 1946 tại Làng Nhuệ, xã Chí Hòa trong một gia đình nông dân nghèo, nhưng quê hương và gia đình lại giàu truyền thống cách mạng từ những năm 1930 và trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Các cụ thân sinh chị Mùi đều tham gia đoàn thể cách mạng. Mùi là lao động chính của gia đình. Vào Đoàn năm 15 tuổi, năm 1963 là Bí thư chi đoàn, năm 1964 được kết nạp vào Đảng khi tròn tuổi 18, trưởng thành trong phong trào “Năm tấn thắng Mỹ”, phong trào “Ba sẵn sàng” của quê lúa Thái Bình. Hưởng ứng phong trào “Ba sẵn sàng” do Trung ương Đoàn phát động và nhất là khi đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền Bắc, đánh phá Thái Bình, Mùi và cả chi đoàn của chị đã đăng ký “Sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng nhập ngũ, thanh niên đi phục vụ ngành đường sắt”. Đội 89 có 6 đại đội, Đại đội 895 huyện Duyên Hà (nay là huyện Hưng Hà) chia thành 10 tiểu đội. Chị Mùi là Tiểu đội trưởng tiểu đội 3/C895.
Đội 89 được giao nhiệm vụ duy tu bảo dưỡng tuyến đường sắt Nam Định – Ninh Bình sẵn sàng đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì Đảng và Đoàn giao cho”. Chị đã tham gia thành lập “Đội TNXP chống Mỹ cứu nước ở cơ sở” và là lớp thanh niên đầu tiên của Thái Bình gia nhập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung do Trung ương Đoàn tổ chức (tháng 11/1965). Năm 1965, Thái Bình thành lập 4 đội TNXP tập trung (87, 89, 93, 95) với 5000, sửa chữa đường tàu, khắc phục hậu quả khi bị địch đánh phá tuyến đường, trong đó có trọng điểm Ga Gôi và cung đường Trình Xuyên. C895 đứng chân trên địa bàn xã Tam Thanh huyện Vụ Bản. Từ đầu năm 1966 đến tháng 8/1966 địa bàn này đã phải đối phó mấy chục trận, hàng trăm lần chiếc máy bay Mỹ thả hàng trăm quả bom các loại, bắn hàng chục tên lửa, nhiều lần bom thả trúng đường sắt và kho tàng của ga gây thiệt hại nhiều về người và của. C895 luôn luôn sẵn sàng chiến đấu và phục vụ chiến đấu với khẩu hiệu: “Sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm. Địch đánh ta sửa ta đi” để bảo đảm thông đường, thông tàu trong mọi tình huống. Tiểu đội 3 C895 là tiểu đội mũi nhọn của đại đội. Mùi là cán bộ năng nổ, trách nhiệm cao, luôn chăm lo xây dựng tiểu đội thành tập thể mạnh sẵn sàng chiến đấu, phục vụ chiến đấu, bảo đảm học tập cho đội viên; luôn là người chị gương mẫu. Trong đời sống hàng ngày, người con gái TNXP coi trọng tình thương yêu đồng chí đồng đội; lúc nghỉ ngơi lại cùng “anh chị nuôi” lo cho tiểu đội cơm ngon canh ngọt; những chị em có khó khăn được chị động viên, giúp đỡ tận tình.
Chiến công xuất sắc nhất trong thời kỳ này của C895 và của Tiểu đội trưởng Nguyễn Thị Hồng Mùi là trận cứu tàu, cứu hàng, cứu người tại Ga Gôi – Nam Định. Hôm ấy, ngày 20/8/1966, khoảng 4 giờ chiều, tại Ga Gôi một tàu quân sự vừa tập kết xong mấy trăm tấn hàng (chủ yếu là lương thực, vũ khí đạn dược, hóa chất) chuẩn bị vượt trọng điểm cầu Ninh Bình vào tuyến Thanh Hóa – Vinh tiếp tế cho chiến trường thì bất ngờ nhiều tốp máy bay Mỹ ập tới thả bom, bắn tên lửa. Tàu bị trúng bom. Một số toa bốc cháy, hàng hóa vỡ tung tóe. Theo nhiệm vụ đã phân công trước, lực lượng TNXP C895 do Đại đội trưởng Lê Nguyên Nhung chỉ huy đóng quân tại thôn Phú Thứ nhanh chóng tập trung lực lượng cứu tàu, cứu hàng, bốc dỡ hàng ra khỏi lưới lửa tử thần. Người xách nước, gánh nước cùng với đội cứu hỏa dập lửa, chia cắt đám cháy, ngăn chặn không để cháy lan sang các toa tàu khác; kẻ bốc, người vác, kẻ khiêng người gánh,… Những chàng trai, cô gái 17, 18 tuổi thấp bé nhẹ cân mà vác những bao gạo 50, 60 kg, những hòm vũ khí đạn dược 70, 80 kg chạy băng băng hết chuyến này đến chuyến khác… Sau 1 giờ, dập tắt ngọn lửa và phần lớn hàng hóa được chuyển ra khu vực an toàn. Đến toa cuối cùng gần đầu máy, những thùng hóa chất phát nổ, bốc lửa cột khói xanh lam ùn lên. Khói bom đạn, lửa cháy vốn đã ngột ngạt, thêm khói lửa cháy từ các thùng hóa chất mù mịt, trùm cả toa tàu. Toàn bộ lực lượng TNXP C895, công nhân đường sắt khu vực Trình Xuyên, thanh niên dân quân địa phương dồn cả vào đó, nhanh chóng dập lửa và đưa những thùng hàng còn chưa bị vỡ ra ngoài. Ngọn lửa nhanh chóng được khống chế, song mùi hóa chất nồng nặc. Những người vào sâu, tiếp cận với hóa chất ngạt thở, mặt mày tái nhợt, nôn mửa, có người ngã khuỵu xuống… Người này ngã, người khác xông lên, vừa dập lửa, vừa cứu người, cứu hàng. Số người bị nhiễm độc tăng lên chóng mặt, nằm ngồi la liệt trên sân ga. Nguyễn Thị Hồng Mùi ngay từ những phút đầu đã vào khu vực nóng bỏng, nguy hiểm, kéo ra, dìu ra, rồi cõng ra nhiều đồng đội. Như một cán bộ y tế thực thụ, chị vừa làm, vừa hướng dẫn mọi người làm hô hấp nhân tạo, hà hơi tiếp sức cứu sống đồng đội. Chị Nguyễn Thị Lan, Phạm Thị Ngần, Nguyễn Thị Kiều (C895) kể lại: Tình đồng đội, đồng chí lúc này được nhân lên. Như con thoi, ra vào nhiều lần, chị Mùi đã cứu được 20 đồng đội, trong đó có chị Kiều. Thấy còn mấy người cuối cùng nằm gần toa chở hóa chất, chị lại lao vào cõng bạn. Nhưng đã quá mệt, “lực bất tòng tâm”, chị đã kiệt sức và ngã gục khi trên lưng còn cõng một đồng đội to lớn hơn mình. Đồng đội đã đưa chị và những người còn lại ra khỏi khu vực nguy hiểm, nhưng chị đã hi sinh. Sau đó có sự tiếp sức của bộ đội binh chủng hóa học mới đưa được hết các thùng hóa chất còn lại ra khỏi toa tàu và đường tàu được thông suốt.
Trận Mỹ đánh phá Ga Gôi ngày 20/8/1966 thật ác liệt. Việc cứu hàng cứu người là một chiến công của C895 TNXP Thái Bình. Tuy nhiên vụ nhiễm độc hóa chất do hậu quả của bom đạn Mỹ là một tổn thất nặng nề: 23 người chết, 256 người bị thương, bị nhiễm chất độc hóa học. Di chứng của vụ nhiễm chất độc còn kéo dài nhiều năm cho đến hôm nay và nhiều năm sau. “Tinh thần trách nhiệm, sự hi sinh anh dũng của TNXP C895 Thái Bình thật đáng tự hào! Nguyễn Thị Hồng Mùi, đảng viên Tiểu đội trưởng Tiểu đội 3 C895 là một tấm gương sáng “Vì nhân dân quên mình, vì đồng đội hi sinh”. Ngày 25-4-2013, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã ký quyết định 803/QĐ-CTN truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho liệt sĩ Nguyễn Thị Hồng Mùi và quyết định số 804/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân cho Đại đội 895 TNXP tỉnh Thái Bình. Tại Ga Gôi, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh ngành Đường sắt đã xây dựng Nhà bia tưởng niệm các Liệt sỹ hi sinh ngày 20/8/1966.
Xin nghiêng mình trước linh hồn chị
Một Thiên thần Liệt sỹ tuổi hai mươi
Trong tâm linh, chị vẫn mỉm cười
Sống và chết như một người cộng sản
Tình yêu bao la, niềm thương vô hạn
Mãi mãi sáng ngời Tuổi trẻ Việt Nam
Bất khuất – Anh hùng – Truyền thống vẻ vang
Bông hoa đẹp trong rừng hoa bất tử.
Phạm Tằm
Theo Những tấm gương anh hùng của Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam, Nhà Xuất bản Thanh Niên, Hà Nội, tháng 7/2015
